مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - طراحي و اعتبارسنجي مدل مطلوب در برابر جرايم مخاطره‌آميز مرتبط با رمزارز در حقوق كيفري ايران

چكيده فارسي :

با توجه به گستردگي موضوع رمز ارزها در دو بُعد بين‌المللي و داخلي، رمزارزها به حيات خلوتي براي مجرمان تبديل شده است، زيرا دولت‌ها نظارت كمتري بر آن دارند. اين موضوع سبب ايجاد جرايم مخاطره‌آميزي همچون پولشويي، فرار مالياتي، كلاه‌برداري، تأمين مالي تروريسم و ... شده است و افراد زيادي در اين حوزه بزه‌ديده و مال‌باخته هستند. اين موضوع كم‌كم بحث رمز ارز را وارد مباحث حقوقي كرده و كشورها درصدد وضع قوانين در اين زمينه برآمده‌اند. پژوهش حاضر درصدد طراحي و اعتبارسنجي مدل مطلوب در برابر جرايم مخاطره‌آميز مرتبط با رمز ارز در حقوق ايران است. براي پردازش مسئله، از راهبرد پژوهش كيفي از نوع تحليل مضمون بهره گرفته شد. داده‌هاي پژوهش از راه مصاحبۀ نيمه‌استاندارد با 12 نفر از خبرگان حوزۀ رمزارزها و جرايم مربوط به آنها كه به روش نمونه‌گيري نظري انتخاب شده بودند، گردآوري شد. داده‌ها با كاربست روش تحليل مضمون از نوع شبكۀ مضامين تحليل شده و مدل مفهومي اندازه‌گيري شبكه‌اي برساخته شد. افزون‌بر آن، براي «اعتبارسنجي» مضامين و مدل برساخته‌، از دو روش ارزيابي اعتبار به شيوۀ ارتباطي و روش مميزي و براي «پايايي‌سنجي» از دو روش قابليت تكرارپذيري و قابليت انتقال يا تعميم‌پذيري استفاده شد. يافته‌هاي پژوهش كيفي نشان داد كه طراحي و اعتبارسنجي مدل مطلوب در برابر جرايم مخاطره‌آميز مرتبط با رمز ارز با سه مضمون فراگير: 1. تعامل هم‌افزاي درون و برون‌سيستمي در حوزۀ رمزارزها؛ 2. فراگير اعمال مديريت دانش در حوزۀ رمزارزها؛ و 3. فراگير كاهش انواع ريسك‌ و ارتقاي امنيت سخت‌افزاري و نرم‌افزاري، به اشباع نظري رسيده است. تعريف دقيق قانوني از ارزهاي مجازي و تعيين ماهيت حقوقي آنها، اصلاح قوانين مرتبط با ارزهاي مجازي و تصويب قوانين جديد با در نظر گرفتن ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد ارزهاي مجازي در مواردي كه قانون وجود ندارد، تعيين عناوين مجرمانه مرتبط با ارزهاي مجازي در جايي كه امكان تطبيق با قوانين فعلي وجود ندارد، همكاري با كشورهاي خارجي و نهادهاي بين‌المللي در زمينۀ تبادل اطلاعات و ارتباطات مرتبط با ارزهاي مجازي، انعقاد تفاهم‌نامه ميان بخش‌هاي خصوصي و دولتي، به‌كارگيري كارشناسان ارزهاي مجازي و آموزش دادرسان و ضابطان دادگستري، از راهكارهاي مطلوب براي جلوگيري از جرايم مخاطره‌آميز مرتبط با ارزهاي مجازي خواهد بود.