طراحي و اعتباريابي الگوي پيشگيري از فساد اداري مبتني بر سبب‌شناسي رواني _ زمينه‌اي و بازنمايي اثرات فسادهاي اداري بر زندگي شهروندان

هدف: حوزۀ پيشگيري از فساد اداري در كشور شاهد فقدان الگوهايي مبتني بر پژوهش‌هاي روان‌شناختي است. هدف مطالعۀ حاضر طراحي و اعتباريابي «الگوي پيشگيري از فساد اداري مبتني بر سبب‌شناسي رواني-زمينه‌اي و بازنمايي اثرات فسادهاي اداري بر زندگي شهروندان» بود. روش: در فاز اول (شناسايي ادراك كاركنان خدمات عمومي از عوامل رواني-زمينه‌اي پيشگيري‌كننده از فساد)، داده‌ها با استفاده از روش پديدارشناسي و ضمن مصاحبۀ نيمه‌ساختاريافته با 14 نفر از كاركنان ادارات بخش عمومي تهران كه از طريق نمونه‌گيري دردسترس و بادرنظرگيري اصل اشباع انتخاب شدند، جمع‌آوري گرديد. در فاز دوم (شناسايي ادراك شهروندان از اثرات فساد بر زندگي آن‌ها) ضمن مصاحبۀ نيمه‌ساختاريافته با 15 شهروند تهراني كه از طريق نمونه‌گيري دردسترس و بادرنظرگيري اشباع مفهومي انتخاب شدند، نسبت به جمع‌آوري داده‌ها اقدام گرديد. در فاز سوم (تعيين ابعاد و مولفه‌هاي الگو)، با استفاده از روش دلفي و ضمن نظرسنجي از هشت متخصص كه با روش نمونه‌گيري هدفمند انتخاب شدند، نسبت به ارزيابي و اصلاح الگو اقدام شد. يافته‌ها: نتايج تحليل داده‌ها در فاز اول منجر به شكل‌گيري شش مضمون اصلي شد: «ويژگي‌هاي شناختي»، «الگوهاي هيجاني»، «ويژگي‌هاي شخصيتي»، «راهبردهاي رفتاري»، «بافت خانوادگي» و «بافت سازماني». در فاز دوم، دو مضمون اصلي پديد آمد: «پيامدهاي منفي فردي» و «پيامدهاي منفي جمعي». فاز سوم نشان داد ميزان توافق پنل خبرگان با كل الگو 61/92 درصد و با تك‌تك مولفه‌ها نيز 88 درصد يا بالاتر بود و اين مويد اعتبار الگو مي‌باشد. الگوي پيشگيري از فساد اداري با پنج بعد و 13 مولفه نهايي شد. ابعاد الگو عبارتند از: «انتخاب و انتصاب مناسب»، «مداخلات مشاوره‌اي فردي و گروهي»، «آموزش راهبردهاي رفتاري»، «اصلاح و ارتقاي فرهنگ سازماني» و «نظارت و بازخورد». نتيجه‌گيري: مجموعه‌اي از مولفه‌هاي فردي و زمينه‌اي در خودكنترلي نسبت به ارتكاب فساد نقش بالقوه دارند. الگوي ارائه‌شده را مي‌توان در طراحي و اجراي برنامه‌هاي پيشگيرانه مورد كاربست و ارزيابي قرار داد.