مباني انسان‌شناختي اخلاق در انديشۀ شيخ مفيد

انسان‌‌شناسي اخلاق يكي از موضوعات جديد و ميان‌‌رشته‌‌اي است كه به تبيين اخلاق بر پايۀ مباني انسان‌شناختي و رابطۀ ميان آن دو مي‌‌پردازد. متكلمان اسلامي از گذشته تا كنون، در تبيين رابطۀ انسان‌‌شناسي و اخلاق، تلاش‌هايي درخور انجام داده‌اند. شوربختانه امروزه اين تلاش‌‌ها، در معرض فراموشي قرار گرفته است و در نتيجه، هر روز بيش از پيش، شاهد گسترش اخلاق سكولار در جوامع اسلامي با رويكرد انسان‌شناختي تجربي هستيم. بر همين اساس، نويسندگان در پژوهش حاضر بر آن شدند تا با روش توصيفي- تحليلي به بازخواني آراي شيخ مفيد، يكي از متكلمان برجستۀ شيعه، در تبيين رابطۀ انسان شناسي و اخلاق بپردازند. براساس پژوهش انجام شده، برخي از مهم‌ترين آراء ايشان در اين‌باره عبارتند از: دو ساحتي بودن انسان، حادث و فاني بودن نفس، نفي جبر و اثبات أمر بين الأمرين، حسن و قبح عقلي افعال، قبح تكليف ما لايطاق، تقدم استطاعت بر فعل و ملاك بودن نيّت براي ارزش گذاري فعل اخلاقي.