مقايسهٔ اثربخشي مداخلهٔ فراتشخيصي و طرح‌واره‌درماني مبتني‌بر توجه‌آگاهي بر پريشاني هيجاني و اجتناب تجربه‌اي در بيماران با سرطان پستان

زمينه و هدف: سرطان پستان احتمالاً ترسناك‌ترين تومور زنان است و موجب پريشاني هيجاني و اجتناب تجربه‌اي در اين افراد مي‌شود؛ بنابراين پژوهش حاضر با هدف مقايسهٔ اثربخشي طرح‌واره‌درماني مبتني‌بر‌ توجه‌آگاهي و مداخلهٔ فراتشخيصي بر پريشاني‌ هيجاني و اجتناب تجربه‌اي در زنان با سرطان پستان صورت گرفت. روش‌بررسي: روش پژوهش، نيمه‌آزمايشي با پيش‌آزمون و پس‌آزمون و دورهٔ پيگيري ۴۵روزه همراه با گروه كنترل بود. جامعهٔ آماري را تمامي بيماران زن داراي سرطان پستان در سال ۱۴۰۰-۱۳۹۷ مراجعه‌كننده به بيمارستان‌هاي اميد و امام‌رضا(ع) مشهد تشكيل دادند. از افراد واجد شرايط داوطلب، ۴۱ نفر (پس از ريزش) به‌روش هدفمند انتخاب شدند و به‌طور تصادفي در گروه‌هاي آزمايش (طرح‌واره‌درماني مبتني‌بر‌ توجه‌آگاهي=چهارده نفر و درمان فراتشخيصي=سيزده نفر) و گروه كنترل (چهارده نفر) قرار گرفتند. ابزارهاي جمع‌آوري داده‌ها مقياس اضطراب، استرس، افسردگي (لاويبوند و لاويبوند، ۱۹۹۵) و نسخۀ دوم پرسش‌نامهٔ پذيرش و عمل (بوند و همكاران، ۲۰۱۱) بود. طرح‌واره‌درماني مبتني‌بر‌ توجه‌آگاهي در هشت جلسه و دو جلسه پيگيري نوددقيقه‌اي و درمان فراتشخيصي يكپارچه در ده جلسهٔ نوددقيقه‌اي صرفاً براي گروه‌هاي آزمايش اجرا شد. تحليل‌ داده‌ها با استفاده از آزمون تحليل واريانس يك‌طرفه، آزمون كاي‌دو، روش تحليل ‌واريانس با اندازه‌گيري مكرر و آزمون تعقيبي بونفروني ازطريق نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۵ در سطح معناداري ۰٫۰۵ صورت گرفت. يافته‌ها: بين ميانگين نمرات گروه‌هاي آزمايش با گروه كنترل در مراحل پس‌آزمون و پيگيري در خرده‌مقياس‌هاي افسردگي و اضطراب و استرس متغير پريشاني و متغير اجتناب تجربه‌اي تفاوت معنادار وجود داشت (۰٫۰۵ p). بين اثربخشي دو نوع درمان بر متغيرهاي مذكور تفاوت معناداري مشاهده نشد (۰٫۰۵ p). همچنين تغييرات ميانگين نمرهٔ خرده‌مقياس‌هاي افسردگي و اضطراب و استرس متغير پريشاني هيجاني و متغير اجتناب تجربه‌اي در دو گروه مداخله بين مراحل پيش‌آزمون با پس‌آزمون و پيگيري تفاوت معناداري وجود داشت (۰٫۰۵ p). تفاوت معنادار بين مراحل پس‌آزمون و پيگيري نيز حاكي از ماندگاري اثربخشي درمان‌ها در مرحلۀ پيگيري بود (۰٫۰۵ p). نتيجه‌گيري: براساس يافته‌هاي پژوهش نتيجه گرفته مي‌شود كه درمان فراتشخيصي و طرح‌واره‌درماني ‌مبتني‌بر ‌توجه‌آگاهي، هر دو به‌طور معناداري باعث كاهش پريشاني ‌هيجاني و اجتناب تجربه‌اي زنان با سرطان پستان مي‌شوند.