بررسي اثربخشي ذهن‌آگاهي بر تنظيم شناختي هيجان، خرد، تفكر منطقي و سازگاري اجتماعي نوجوانان دختر پرخاشگر

زمينه و هدف: امروزه يكي از مسائل مهم مربوط به دانش‌آموزان، پرخاشگري است كه مؤلفه‌هاي زيادي در آن دخالت دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسي اثربخشي ذهن‌آگاهي بر تنظيم شناختي هيجان، خرد، تفكر منطقي و سازگاري اجتماعي نوجوانان دختر پرخاشگر انجام شد. روش‌بررسي: روش پژوهش نيمه‌آزمايشي با طرح پيش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعهٔ آماري پژوهش را دانش‌آموزان دختر دورهٔ دوم متوسطه در منطقهٔ چهار آموزش‌وپرورش تبريز در سال تحصيلي ۹۹-۱۳۹۸ تشكيل دادند. از ميان مدارس متوسطهٔ دخترانهٔ منطقهٔ مذكور، دو مدرسه به‌صورت تصادفي خوشه‌اي انتخاب شد. از غربالگري اوليه با استفاده از پرسش‌نامهٔ پرخاشگري (باس و پري، ۱۹۹۲)، سي نفر از دانش‌آموزان دختر داراي پرخاشگري به‌صورت داوطلبانه وارد مطالعه شدند و در دو گروه پانزده‌نفري گواه و آزمايش قرار گرفتند. آزمودني‌هاي گروه آزمايش به‌صورت گروهي مداخلهٔ درماني ذهن‌آگاهي (ويليامز، ۲۰۱۰) را به‌مدت شش جلسه، هفته‌اي يك جلسه به‌مدت ۱٫۵تا۲ ساعت دريافت كردند. داده‌ها در دو مرحله قبل و بعد از مداخله ازطريق مقياس ارزش‌هاي بنيادين (جيسون و همكاران، ۲۰۰۱)، پرسش‌نامهٔ تنظيم شناختي هيجان (گارنفسكي و كرايج، ۲۰۰۶)، پرسش‌نامهٔ تفكر منطقي (كمبر و همكاران، ۲۰۰۰) و پرسش‌نامهٔ مهارت‌هاي اجتماعي (ماتسون و همكاران، ۱۹۸۳) جمع‌آوري شد. تحليل داده‌ها با استفاده از آزمون تحليل كوواريانس تك‌متغيره در نرم‌افزار SPSS نسخهٔ ۲۴ در سطح معناداري ۰٫۰۵ صورت گرفت. يافته‌ها: نتايج نشان داد، درمان ذهن‌آگاهي در گروه آزمايش درمقايسه با گروه گواه موجب افزايش راهكارهاي سازش‌يافتۀ تنظيم شناختي هيجان (۰٫۰۰۱ p)، كاهش راهكارهاي سازش‌نيافتۀ تنظيم شناختي هيجان (۰٫۰۰۱ p) و نيز افزايش خرد (۰٫۰۰۲=p)، سازگاري اجتماعي (۰٫۰۱۰=p) و تفكر منطقي (۰٫۰۰۱ p) در نوجوانان دختر پرخاشگر شد. نتيجه‌گيري: براساس يافته‌ها، آموزش ذهن‌آگاهي موجب بهبود مؤلفه‌هاي تنظيم شناختي هيجان، خرد، تفكر منطقي و سازگاري اجتماعي در نوجوانان پرخاشگر مي‌شود؛ بنابراين مي‌توان ذهن‌آگاهي را به‌عنوان درماني مؤثر در بهبود اين مؤلفه‌ها در افراد پرخاشگر توصيه كرد.