توزيع مكاني و ارزيابي ريسك فلزات سنگين در خاك و برگ درختان پسته (مطالعۀ موردي: منطقۀ كبوترخانه– رفسنجان)

مقدمه: آلودگي خاك با فلزات‌ سنگين ممكن است كيفيت خاك را تغيير دهد، زيرا اين فلزات پايدارند و از لحاظ بيولوژيكي تغيير نمي‌كنند. اين پژوهش با هدف بررسي غلظت، توزيع مكاني و ارزيابي ريسك فلزات‌ سنگين مس، روي، كروم و نيكل در خاك و برگ درختان پسته (Pistacia vera L.) در منطقۀ كبوترخانۀ شهرستان رفسنجان در استان كرمان صورت گرفت. مواد و روش‌ها: نمونه‌برداري در يك عرصۀ پيوسته و به‌صورت سيستماتيك- تصادفي از عمق 0 تا 20 سانتي‌متر انجام گرفت. پس از آناليز شيميايي، غلظت فلزات‌ سنگين توسط دستگاه جذب اتمي (AAS) اندازه‌گيري شد. ارزيابي ريسك آلودگي به فلزات‌ سنگين توسط فاكتور غني‌شدگي، Igeo و ريسك اكولوژيكي انجام گرفت. آناليز واريوگرام و نقشۀ توزيع مكاني فلزات سنگين در خاك توسط نرم‌افزار Arc GIS 9.3 و روش كريجينگ بررسي شد.يافته‌ها: ميانگين غلظت فلزات‌ سنگين در نمونه‌هاي خاك براي كروم 20.91، مس 12.11، روي 53.2 و نيكل 29.32 ميلي‌گرم بر كيلوگرم بود. در نمونه‌هاي برگ، مس 0.91 و روي 13.78 ميلي‌گرم بر كيلوگرم به‌دست آمد. نيكل و كروم در نمونه‌هاي برگ تشخيص‌پذير نبودند. براساس استاندارد WHO و FAO ميانگين غلظت فلزات‌ سنگين در نمونه‌هاي خاك و برگ كمتر از حد استاندارد بود. همچنين نتايج ارزيابي ريسك آلودگي نشان داد كه خاك منطقه از نظر غلظت فلزات‌ سنگين در طبقۀ غني‌شدگي و ريسك كم قرار دارد. نقشه‌هاي توزيع مكاني براي مس و روي روند افزايشي و براي كروم روند كاهشي به ‌سمت شمال منطقه نشان دادند. عنصر نيكل در شمال منطقه داراي بيشترين غلظت بود.نتيجه‌گيري: بيشترين تجمع مس در برگ درخت پسته در نواحي نزديك جاده مشاهده شد. تجمع روي در برگ درختان نيز در كل منطقه زياد بود. به‌طور كلي غلظت فلزات‌ سنگين در نمونه‌هاي خاك و برگ پسته كمتر از حد استاندارد ايمن بود.