بررسي راهبردهاي سامان دهي فضايي-مكاني سكونتگاه هاي غيررسمي (مطالعه موردي: تپه مراد آب كرج)

اسكان غير رسمي و آلونك نشيني مسئله اي است كه تنها مختص به كشور ايران نيست بلكه بسياري از ساماندهي فضايي مكاني كشورهاي جهان با آن مواجه هستند. همچنين كشور ايران با توجه به اينكه جزء كشورهاي در حال توسعه محسوب ميشود همانند اين كشورها از پديده اسكان غير رسمي رنج مي برد. متأسفانه اين پديده به سرعت در حال رشد و گسترش است و مشكلات ،اجتماعي ،اقتصادي فرهنگي امنيتي و زيست محيطي فراواني را در اغلب شهرها به ويژه شهرهاي بزرگ ايران از جمله شهر كرج به وجود آورده است؛ بنابراين با توجه به اهميت موضوع اين پژوهش به الگوي ساماندهي فضايي مكاني سكونتگاه هايي غير رسمي مطالعه موردي تپه مراد آب كرج مي پردازد. شكل گيري سكونتگاه غيررسمي و كانون زيستي تپه مراد آب كرج كه از اواخر دهه ۵۰ آغاز گرديد با موقعيت حاشيه اي در شهر كرج از ويژگي هاي خاصي برخوردار است. تپه مراد آب قسمت شرقي شهر كرج و در اراضي اسلام آباد واقع شده است و تحت نظارت منطقه ۱ از مناطق ۱۲ گانه شهرداري كرج واقع شده است. نابساماني ها و فقر مسلط بر محدوده سبب شده كه مناسبات ،اجتماعي فرهنگي به صورت مناسب و متناسب با ساير بخشهاي شهر در اين مكان شكل نگيرد كه اين امر مانع ارتباط و اتصال اين فضا با مجموعه هاي ديگر شهري در فرايند شكل گيري دوره تاريخي خود بوده ا از اين رو اين فضا تپه مراد آب در خود چندپارگي و منزوي و درونگرا در ارتباط با ديگران به حياتش ادامه داد و اين مسئله گرديد كه موجب كانون مزبور به عنوان يك فضاي زيستي شهري از مشروعيت لازم برخوردار نگردد و برنامههاي صورت گرفته در محدوده نيز اقدام مؤثري در حل معضل اصلي نبوده است و مشكل همچنان در محدوده باقي است لذا با توجه به اهميت موضوع ساماندهي فضايي مكاني اين فضا و برنامه ريزي در جهت بهبود وضعيت موجود از اهميت بالايي برخوردار بوده است زيرا شدت توسعه محدوده مورد مطالعه و سرعت روزافزون مهاجرتها و اسكانهاي غير رسمي از يك طرف و عدم توانايي شهرداري و نهادهاي مربوطه در بهسازي بافتهاي غير رسمي و ساماندهي آنها از طرف ديگر ضرورت پژوهش در خصوص تعيين الگوي ساماندهي فضايي مكاني در تپه مراد آب كرج را اجتناب ناپذير ساخته است. بر اين اساس پژوهش حاضر به تبيين الگوي ساماندهي فضايي - مكاني سكونتگاههاي غير رسمي در تپه مراد آب كرج مي پردازد. پژوهش حاضر با هدف تدوين راهبردهاي ساماندهي فضايي مكاني سكونتگاههاي غير رسمي صورت پذيرفت در اين راستا با استفاده از روش توصيفي – تحليلي به صورت تلفيقي از روشهاي كمي و كيفي اقدام به تجزيه و تحليل اطلاعات گرديد نمونه تحقيق شامل ۵۰ نفر از كارشناسان و متخصصان شهري ميباشد كه به صورت هدفمند نمونه گيري شده اند در راستاي دستيابي به اهداف ،پژوهش در ابتدا از تحليل سوات و پس س از آن از ماتريس QSPM استفاده گرديد. در ادامه نيز از آزمون T-test جهت ارزيابي وضعيت موجود سكونتگاه غير رسمي تپه مراد آب كرج استفاده شده است. نتايج حاصل از تحليل سوات منجر به شكل گيري ۱۴ ،قوت ۲۶ ضعف، ۱۷ فرصت و ۱۷ تهديد گرديد. در ادامه با استفاده از برنامه ريزي استراتژيك كمي (QSPM) اقدام به تدوين راهبرد ساماندهي فضايي مكاني اين سكونتگاه پرداخته شد. نتايج حاصل از تحليل سوات منجر به شكل گيري ۱۴ ،قوت ۲۶ ،ضعف ۱۷ فرصت و ۱۷ تهديد گرديد. همچنين بر اساس نتايج حاصل از برنامه ريزي استراتژيك كمي ۵ راهبرد جهت ساماندهي سكونتگاه غير رسمي در تپه مراد آب كرج شناسايي گرديد كه شامل تهيه طرح مطالعاتي جامع ساماندهي مرتبط با بازآفريني شهري پايدار در قالب برنامه جامع اقدام مشترك با توجه به سطوح زماني كوتاه مدت ميان مدت بلندمدت و مشخص كردن نقش هر كدام از سازمانها و نهادهاي دولتي خصوصي و مشاركت مردمي تسهيل ورود بخش خصوصي به پروژههاي بازآفريني شهري؛ ساماندهي محلات سكونتگاههاي غير رسمي؛ استفاده از ظرفيتهاي ساكنين سكونتگاههاي غير رسمي جهت باز آفريني محلات هدف, و ايجاد اشتغال افزايش امنيت و جلوگيري از بروز آسيبهاي اجتماعي از طريق حضور پذير نمودن فضاهاي شهري موجود در محلات ميباشد. به علاوه نتايج حاصل از آزمون test - نشان داد كه هيچ يك از شاخصهاي مطرح شده در اين سكونتگاه در وضعيت مطلوبي قرار نداشته و ميانگين نمرات به دست آمده از پاسخگويان در سطح معناداري ۰/۰۱ كمتر از ميانگين نظري مي باشد