گزينش ژنوتيپ‌هاي گندم دوروم (Triticum turgidum L. var. durum) متحمل به تنش خشكي انتهاي فصل با استفاده از شاخص‌هاي چند صفتي (MGIDI)

وقوع تنش خشكي در انتهاي فصل يكي از عوامل مهم كاهش عملكرد در گندم دوروم مي باشد. به منظور شناسايي ژنوتيپ‌هاي متحمل به تنش خشكي، تعداد 17 لاين اميدبخش گندم دوروم در ايستگاه تحقيقات كشاورزي داراب در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار به مدت دو سال زراعي (1400-1399 و 01-1400) در شرايط بدون تنش و تنش خشكي (قطع آبياري در مرحله گل دهي) مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه شاخص انتخاب ژنوتيپ مطلوب (SIIG) و شاخص تركيب شاخص هاي معني دار (CSI) همبستگي مثبت و معني داري با عملكرد دانه در شرايط بدون تنش (Yp) و عملكرد دانه در شرايط تنش (Ys) داشتند. شاخص فاصله  ژنوتيپ- ايدئوتيپ چند صفتي (MGIDI) همبستگي منفي و معني‌داري با Yp و Ys داشت. براساس نتايج تجزيه به مولفه هاي اصلي، ژنوتيپ هاي گندم دوروم در چهار ناحيه نمودار باي پلات قرار گرفتند. ژنوتيپ‌هاي ناحيه يك (لاين‌هاي 5، 7، 9، 12 و 15) داراي عملكرد دانه پايين در هر دو شرايط تنش و بدون تنش بودند. ژنوتيپ‌هاي ناحيه دو (ارقام و لاين‌هاي 1، 2، 14 و 19) داراي عملكرد دانه بالا در شرايط بدون تنش بودند. ژنوتيپ هاي ناحيه سه (لاين‌هاي 6، 10، 13، 17 و 18) داراي عملكرد دانه بالا در هر دو شرايط تنش و بدون تنش بودند و انتخاب ژنوتيپ هاي برتر از اين ناحيه انجام شد. شاخص هاي ميانگين بهره‌وري (MP)، ميانگين هندسي بهره‌وري (GMP)، ميانگين هارمونيك عملكرد (HM) و شاخص تحمل به تنش (STI) كه در ناحيه سه نمودار PCA قرار داشتند، از نظر شناسايي ژنوتيپ‌هاي پرمحصول و متحمل به تنش خشكي، نسبت به ساير شاخص‌ها برتري داشتند. ژنوتيپ هاي ناحيه چهار (ارقام و لاين‌هاي 3، 4، 8، 11، 13، 15 و 20) داراي رتبه عملكرد دانه بهتري در شرايط تنش بودند. براساس نتايج اين تحقيق، شاخص‌هاي MGIDI، CSI و SIIG كارايي لازم جهت انتخاب ژنوتيپ هاي پرمحصول و متحمل به تنش را به طور همزمان داشتند. نتايج شاخص هاي  SIIG، MGIDI و CSI  مشابه بود و ژنوتيپ‌هاي 2، 10، 17 و 18 انتخاب شدند، ولي براساس هر سه شاخص تنها لاين 18 در رتبه اول قرار گرفت. بنابراين، لاين 18 كه در ناحيه سه نمودار PCA قرار گرفته و داراي عملكرد دانه بالاتر از ميانگين كل، هم در شرايط تنش و هم در شرايط بدون تنش بود، به عنوان ژنوتيپ متحمل به تنش خشكي براي توسعه كشت در منطقه داراب و ساير مناطق با شرايط مشابه، شناخته شد.