وضعيت‌شناسي روش‌هاي آماري در مقالات علم اطلاعات و دانش‌شناسي

هدف: روش‌هاي آماري نقش مهمي را در به دست آوردن نتايح و تحليل پژوهش ايفاء مي‌كند. پژوهش حاضر با هدف وضعيت‌شناسي روش‌هاي آماري در مقالات توصيفي–پيمايشي منتشر شده در مجلات علمي-پژوهشي حوزۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسي انجام شده تا ضمن مرور روش‌هاي آماري مورد استفاده، فراواني اشكالات روش‌شناختي آنها را كشف كند.روش پژوهش: ماهيت پژوهش از نوع مطالعات توصيفي- پيمايشي است. جامعه پژوهش را مقالات توصيفي – پيمايشي منتشر شده در 13 مجلۀ فعال علم اطلاعات و دانش‌شناسي تا پايان سال 1400 تشكيل مي‌دهد. بر اساس فرمول كوكران 141 مقاله به صورت نمونه‌گيري تصادفي طبقه‌بندي انتخاب شد. در اين مطالعه روش‌شناسي پژوهش بر روي روش‌هاي آماري، روش‌هاي نمونه‌گيري، روايي و پايايي به كار رفته در مقالات صورت پذيرفت و متغيرهاي تأثيرگذار بر مشخصات مقاله و خطاهاي آماري آنها مورد بررسي قرار گرفت. تجزيه و تحليل داده‌ها در نرم‌افزارهاي EXCEL و SPSS 26 با روش‌هاي آمار توصيفي انجام گرفت.يافته‌ها: روش‌هاي آماري در مجموع 559 بار استفاده شده است كه بيشترين فراواني مربوط به آمار توصيفي است. آزمون تي، آزمون‌هاي‌ خي دو و آزمون كلموگروف-اسميرنوف بيشترين فراواني را به ترتيب در روش‌هاي آماري استنباطي پارامتري و ناپارامتري دارند. در حوزۀ روش‌هاي پيش‌بيني‌كننده و آزمون‌هاي تعقيبي، ضريب همبستگي و آزمون توكي بيشترين فراواني را دارند. نتايج پژوهش بيانگر آن است كه بيشترين خطاي آماري مشاهده شده در مقالات، استفاده از آزمون‌هاي پارامتري بدون بررسي نرمال بودن داده‌هاست.نتيجه‌گيري: يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد با وجود اينكه نويسندگان به خوبي از آمار توصيفي در مقالات خود استفاده مي‌كنند؛ اما توجه كمتري به روش‌هاي آمار استنباطي دارند. نكته مهم در استفاده از روش‌هاي آماري پارامتري رعايت پيش‌فرض‌هاي آنهاست، چون نقض اين پيش‌فرض‌ها مي‌تواند نتايج پژوهش را بي‌اعتبار ‌كند.