مطالعه برخي صفات ريخت شناسي، فيزيولوژيك و فعاليت آنزيم ‌هاي آنتي ‌اكسيداني در گياه شيرتيغك (Sonchus arvensis L.) تحت تنش شوري

سابقه و هدف: شيرتيغك (Sonchus arvensis L.) گياهي دارويي از خانواده آفتابگردان (Asteracea) است كه داراي خواص ضد ديابتي، ضد افسردگي و ضد سرطاني مي‌باشد.. بحران شور شدن زمينهاي كشاورزي به عنوان يكي از مهمترين مشكلات حال حاضر جهان و ايران مي‌باشد و شوري به عنوان يك تنش محيطي تاثير مستقيمي بر بسياري از خصوصيات گياه دارد. از آنجايي كه اطلاعات كمي در مورد پاسخ گياه شيرتيغك به تنش شوري وجود دارد، آزمايش حاضر به منظور بررسي اثر شوري بر برخي صفات مورفولوژيكي و فيزيولوژيكي و همچنين فعاليت آنزيم‌هاي آنتي اكسيداني در گياه شيرتيغك انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمايش به صورت طرح كاملا تصادفي با سه تكرار در سال ۱۳۹۸ در گلخانه دانشكده كشاورزي دانشگاه اروميه انجام گرفت. تنش شوري در چهار سطح (صفر، 50، 100 و 150 ميلي مولار نمك NaCl) در مرحله ۶ تا ۸ برگي اعمال و وزن خشك اندام هوايي، وزن خشك ريشه و طول ريشه اندازه گيري شد. همچنين ميزان رنگدانه هاي فتوسنتزي (كلروفيل a، كلروفيل b و كارتنوئيدها)، محتواي پروتئين، محتواي نسبي آب برگ (RWC)، محتواي پرولين و كربوهيدرات،‌ ظرفيت آنتي اكسيداني (DPPH و FRAP) و فعاليت آنزيم‌هاي آنتي اكسيداني شامل كاتالاز (CAT)، آسكوربات پراكسيداز (APX)، سوپراكسيد ديسموتاز (SOD) و پراكسيداز (PX)، در برگهاي پاييني و مياني مطالعه شد. تجزيه واريانس داده‌هاي به دست آمده و مقايسه ميانگين تيمارها با استفاده از نرم افزار SAS 9.4 انجام گرفت.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه با افزايش سطح شوري طول ريشه، وزن خشك ريشه و وزن خشك اندام هوايي بطور معني‌داري كاهش مي-يابد. همچنين با افزايش سطح شوري ميزان كلروفيل a و b افزايش ولي ميزان كارتنوئيد كاهش يافت بطوريكه بيشترين ميزان كلروفيل در برگ پاييني در تيمار 150 ميلي مولار نمك مشاهده شد. محتواي پروتئين، پرولين و قند محلول با افزايش سطح شوري افزايش يافت بطوريكه بيشترين ميزان اين پ‍‍ارامترها در برگ مياني در تنش 150 ميلي مولار مشاهده شد. بيشترين مقدار تركيبات فنلي و فلاونوئيد كل در تنش 50 ميلي مولار مشاهده شد. محتواي يون سديم (Na+) با زياد شدن سطح شوري افزايش ولي ميزان يون پتاسيم (K+) كاهش نشان داد. فعاليت آنزيم‌هاي سوپراكسيد ديسموتاز، كاتالاز، پراكسيداز و آسكوربات پراكسيداز و فعاليت ظرفيت آنتي اكسيدانتي FRAP و DPPH با افزايش سطح شوري افزايش يافت.نتيجه گيري: با توجه به نتايج حاصل مي‌توان چنين بيان نمود كه گياه شيرتيغك از طريق افزايش برخي اسموليت ها در شرايط تنش با شوري مقابله مي‌كند. همچنين افزايش ميزان كلروفيل a و b در سطوح بالاي شوري نشان داد كه احتمالا گياه شيرتيغك يك گياه مقاوم به شوري مي‌باشد.