مقايسه برخي از ويژگي‌ هاي كمي و كيفي ارقام گيلاس در شرايط استان خراسان رضوي

سابقه و هدف: گيلاس يكي از مهم‌ترين ميوه‌هاي مصرفي در جهان به شمار مي‌آيد كه طعم، عطر و ظاهر مطلوبي دارد. يكي از ارقام مهم تجاري گيلاس در حال حاضر در كشور، ’تكدانه مشهد‘ مي‌باشد. اين رقم داراي ويژگي‌هاي كمي و كيفي قابل ملاحظه‌اي مي‌باشد، ولي خودناسازگاري و تنوع در كلون‌هاي موجود در آن منجر به كاهش بهره‌دهي گرده‌زاهاي معرفي شده و كاهش عملكرد ناشي از آن در بعضي از سال‌ها گرديده است.مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسي سازگاري ارقام جديد وارداتي گيلاس و افزايش تنوع در ارقام موجود در كشور و دست‌يابي به ارقام پرمحصول، 7 رقم خودبارور گيلاس به نام‌هاي ’لاپينز‘، ’سويت ان‘، ’سويت هارت‘، ’ارلي استار‘، ’ورا‘، ’سلست‘، ’سان برست‘ به‌علاوه دو رقم شاهد تجاري ’تكدانه مشهد‘ و ’سياه مشهد‘ پيوند شده روي پايه محلب در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار به‌مدت 3 سال در استان خراسان رضوي مورد ارزيابي قرار گرفت. يافته‌ها: بين ارقام از لحاظ شروع و اتمام گلدهي تفاوت وجود داشت؛ به‌طوري‌كه رقم ’سلست‘، زودگلده‌ترين (6 فروردين) و رقم ’تك دانه‘ ديرگلده‌ترين (12 فروردين) بود. زمان برداشت ميوه‌هاي ارقام گيلاس نيز متفاوت بود، به‌طوري كه رقم ’ارلي استار‘، زودرس‌ترين (27 ارديبهشت) و رقم ’تك دانه‘ ديررس‌ترين (3 تيرماه) بودند. در بررسي صفات مورفولوژيك مشخص شد كه ارتفاع ارقام بين 326.66 سانتي‌متر در رقم ’سلست‘ تا 497.22 سانتي‌متر در رقم ’سياه مشهد‘ متغير بود. هم‌چنين، بيشترين عرض تاج و قطر تنه به‌ترتيب در رقم ’سياه مشهد‘ با مقادير 316.66 سانتي‌متر و 49.66 سانتي‌متر بود. بيشترين تعداد سيخك در هر 100 سانتي‌متر طول شاخه (38.06) نيز مربوط به رقم ’سلست‘ و كمترين تعداد سيخك (24.76) مربوط به رقم ’لاپينز‘ بود. در بررسي ويژگي‌هاي پومولوژيك ارقام مورد مطالعه گيلاس مشخص شد كه شكل ميوه در بين ارقام از كليوي (’ورا‘، ’سان برست‘، ’تك دانه‘ و ’سياه مشهد‘) تا قلبي شكل (’سوئيت هارت‘، ’سوئيت آن‘، ’لاپينز‘، ’سلست‘، ’ارلي استار‘) متغير بود. در رنگ پوست ميوه‌ها نيز تنوع وجود داشت، به‌طوري‌كه به چهار گروه قرمز روشن (’لاپينز‘)، قرمز (’سان برست‘، ’سوئيت هارت‘، ’سوئيت آن‘)، قرمز تيره (’سياه مشهد‘) و قرمز متمايل به سياه (’تك دانه مشهد‘، ’ورا‘، ’سلست‘) تقسيم‌بندي شدند. وزن ميوه در بين ارقام مورد مطالعه متغير بود؛ به‌طوري‌كه بالاترين وزن ميوه (10.03) در رقم ’تكدانه مشهد‘ و كمترين وزن ميوه (6.08) در رقم ’ورا‘ مشاهده گرديد. از لحاظ عملكرد نيز در بين ارقام مورد مطالعه اختلاف معني‌داري مشاهده شد؛ به‌طوري‌كه بالاترين ميزان عملكرد (31.63 كيلوگرم در هر درخت) در رقم ’سوئيت هارت‘ و كمترين ميزان عملكرد (4.99 كيلوگرم در هر درخت) در رقم ’تكدانه مشهد‘ مشاهده گرديد. وزن هسته نيز از 0.20 در رقم ’ورا‘ تا 0.50 در رقم ’تكدانه مشهد‘ متغير بود. طول دم ميوه نيز در بين ارقام متفاوت بود؛ به‌طوري‌كه بالاترين طول دم ميوه (4.55 سانتي‌متر) در رقم ’تكدانه مشهد‘ و كمترين طول دم ميوه (2.90 سانتي‌متر) در رقم ’سلست‘ مشاهده گرديد. مواد جامد محلول نيز از 23.95 درصد در رقم ’سوئيت هارت‘ تا 18.38 در رقم ’لاپينز‘ متغير بود. اسيديته و pH نيز در بين ارقام مورد مطالعه تفاوت نشان دادند؛ به‌طوري‌كه بالاترين اسيديته و pH به ترتيب (0.186 درصد- 3.74) در ارقام ’ورا‘ و ’سلست‘ و كمترين ميزان اسيديته و pH (0.142 درصد- 3.42) در ارقام ’سان برست‘ و ’سياه مشهد‘ مشاهده گرديد. نتيجه گيري: رقم ’سلست‘ به‌عنوان زودگلده‌ترين و زودرس‌ترين رقم، با كمترين ارتفاع و بيشترين تعداد سيخك و كمترين طول دم ميوه مورد توجه مي باشد. هم‌چنين، رقم ’تكدانه مشهد‘ با بالاترين وزن ميوه و رقم ’سوئيت هارت‘ با بالاترين ميزان مواد جامد محلول و عملكرد حائز اهميت است. اين پژوهش مي‌تواند در افزايش تنوع در توليد گيلاس كه به شدت مورد نياز بازار مصرف مي‌باشد، مورد استفاده قرار گيرد.