سنجش نوآورانه شاخص فقر آبي بر پايه مدلهاي رياضي-تحليلي مؤثر و داده‌محور در استان آذربايجان‌غربي

در سال هاي اخير، با توجه به پديده هاي خشك سالي، افزايش جمعيت و كاهش ذخاير آب هاي زيرزميني، سنجش فقر آبي ضروري است. هدف اصلي در اين مطالعه ارزيابي كمي و كيفي فقر منابع آب زيرزميني بر اساس دو روش نوآورانه رياضي-تحليلي مؤثر و داده محور با درنظر گرفتن فاكتورهاي شش ‌گانه ظرفيت، محيط‌زيست، زيرساخت ‌ها و دسترسي ‌‎ها، منابع آب، مديريت و اقليم (57 متغير) (1398-1390) در استان آذربايجان‌غربي، است. ارزش شاخص فقر آبي جامع در دو مدل رياضي-تحليلي مؤثر و داده محور به ترتيب 53/03 و 53/67 به دست آمد. نتايج نشان مي دهد كه در مدل هاي مذكور فاكتورهاي منابع آب، مديريت و اقليم باعث ايجاد ناپايداري نسبي در سامانه هاي منابع آب زيرزميني، مي ‌شود. بر اساس نتايج، شاخص فقر آبي جامع از سال 1390 تا سال 1396 روند صعودي داشته است، در حاليكه بعد از اجراي طرح ها و پروژه هاي مرتبط با مديريت منابع آب زيرزميني مقدار اين شاخص نسبتاً به وضعيت ثابت رسيده است. سال ‌هاي 1390، 1392 و 1396 به ترتيب نقطه عطف تغيير حالت شاخص فقر آبي جامع از حالت خيلي كم به كم، كم به متوسط و متوسط به زياد، است. لحاظ نمودن فاكتور اقليم به همراه پديده هاي كليماتولوژي حدي در سنجش فقر آبي جامع به عنوان يكي از نوآوري ‌هاي منحصربفرد تحقيق حاضر مي‌تواند در نحوه تصميم گيري ‌ها و تدوين برنامه هاي مديريتي در صنعت آب، نقشي كليدي ايفا كند. همچنين، توسعه مدل داده‌‍ محور جهت سنجش شاخص فقر آبي با توجه به كاهش تعدد متغيرهاي لحاظ شده، مي ‌تواند در جلوگيري از اتلاف زمان، هزينه و منابع در انجام مطالعات پروژه هاي مرتبط با صنعت آب، بسيار مؤثر واقع شود. نهايتاً، بررسي تأثير دو زيرپروژه مرتبط با طرح احياء و تعادل ‌بخشي آب هاي زيرزميني، شامل: 1- طرح تجهيز چاه ‌ها به ابزار اندازه ‌گيري هوشمند و 2- پروژه فرهنگ سازي و اطلاع رساني، بر ميزان شاخص فقر آبي نشان داد كه پروژه هاي مذكور در مواردي نياز به اصلاحات مديريتي دارند كه بايستي مورد توجه مديران و سياست‌گذاران قرار گيرند.