عنوان مقاله :
مقايسۀ اثر دو تودۀ متفاوت بلوط (Quercus infectoria Oliv.) بر اندوختۀ كربن روي‌زميني، خاك و لاشريزه در جنگل‌هاي آذربايجان غربي (مطالعۀ موردي: پيرانشهر و سردشت)
پديد آورندگان :
هناره ، جلال سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان غربي - بخش تحقيقات جنگل‌ها و مراتع , ايران منش ، يعقوب سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان چهارمحال و بختياري - بخش تحقيقات منابع طبيعي , پورهاشمي ، مهدي سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مؤسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور , قاسم پور ، صابر سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان غربي - بخش تحقيقات جنگل‌ها و مراتع
كليدواژه :
آذربايجان غربي , آلومتري , زي‌توده , لاشبرگ , مخزن كربن
چكيده فارسي :
مقدمه: جنگل‌ها از مهم‌ترين مخازن كربن در جهان هستند و نقش مهمي در كاهش تغييرات آب‌وهوايي دارند. جنگل‌هاي زاگرس به لحاظ ويژگي‌هاي پوشش توده‌هاي بلوط و گونه‌هاي ديگر، ارائه‌دهندۀ گسترۀ وسيعي از كاركرد‌هاي محيط زيستي مهم از جمله جذب و ذخيره‌سازي كربن هستند. در اين پژوهش، اندوختۀ كربن در زي‌تودۀ روي‌زميني، لاشريزه و خاك دو قطعه نمونۀ يك هكتاري در دو توده با شرايط متفاوت شامل دارساروين سردشت (تودۀ دانه و شاخه‌زاد، تاج‌پوشش 30 درصد) و پردانان پيرانشهر (تودۀ شاخه‌زاد متراكم، تاج‌پوشش 90 درصد) در جنگل‌هاي زاگرسي استان آذربايجان غربي مقايسه شد.مواد و روش‌ها: در اجراي اين پژوهش، در هر يك از مناطق، يك قطعه نمونۀ مربع‌شكل يك هكتاري (ابعاد 100×100 متر) تعيين و مشخصه‌هاي كمي و كيفي همۀ پايه‌ها در داخل قطعه نمونه برداشت شد. براي محاسبۀ ذخيرۀ كربن روي‌زميني، متغيرهاي قطر متوسط تاج، قطر برابرسينه، ارتفاع كل، ارتفاع تنه، ارتفاع تاج، قطر يقه، قطر محل شروع تاج و تراكم تاج براي همۀ درختان موجود در قطعه نمونه اندازه‌گيري و ثبت شد. به‌منظور برآورد زي‌توده و اندوختۀ كربن از معادلات آلومتري بلوط ايراني براي درختان تك‌پايه و شاخه‌زاد استفاده شد. همچنين در هر قطعه نمونه، پنج نمونه خاك به‌طور منظم از عمق 30-0 سانتي‌متري برداشت شد. 10 ميكروپلات 0.5 متر مربعي نيز به‌طور تصادفي منظم در هر قطعه نمونه پياده و لاشريزۀ موجود در آنها به تفكيك لاشريزه‌هاي كوچك و بزرگ، جمع‌آوري و وزن خشك و مقدار كربن آنها اندازه‌گيري شد. به‌منظور اندازه‌گيري درصد كربن آلي لاشريزه و نمونه‌هاي گياهي از روش احتراق در كورۀ الكتريكي استفاده شد. اندازه‌گيري كربن آلي خاك به روش والكلي- بلاك و وزن مخصوص ظاهري خاك به روش كلوخه تعيين شد.يافته‌ها: در قطعه نمونۀ دارساروين سردشت 277 پايه در هكتار برداشت شد كه از پايه‌هاي فوق 212 پايه دانه‌زاد و 65 پايه شاخه‌زاد است. در قطعه نمونۀ پردانان پيرانشهر، 747 پايه جست‌گروه در هكتار ثبت شد و همۀ پايه‌هاي برداشت‌شده در اين قطعه نمونه شاخه‌زادند. مقدار زي‌تودۀ روي‌زميني درختان در قطعه‌هاي نمونۀ پردانان و دارساروين به‌ترتيب 53.35 و 36.93 تن در هكتار محاسبه شد. همچنين مقدار اندوختۀ كربن روي‌زميني در قطعه‌هاي نمونۀ پردانان و دارساروين به‌ترتيب 25.99 و 17.93 تن در هكتار به‌دست آمد. مقايسۀ اندوختۀ كربن خاك بين قطعات نمونۀ پردانان و دارساروين نشان داد كه ميانگين اندوختۀ كربن خاك در قطعه نمونۀ پردانان 154.24 و در قطعه نمونۀ دارساروين 121.96 تن در هكتار است. از نظر اندوختۀ كربن لاشريزه نيز مقدار اندوختۀ كربن لاشريزۀ بزرگ و كوچك در قطعه نمونۀ پردانان به‌ترتيب 0.66 و 3.75 تن در هكتار است. اندوختۀ كربن لاشريزۀ بزرگ و كوچك در قطعه نمونۀ دارساروين نيز به‌ترتيب 0.23 و 2.83 تن در هكتار به‌دست آمد.نتيجه‌گيري: نتايج نشان مي‌دهد كه دو تودۀ تحت بررسي با شرايط رويشگاهي، ساختار، تراكم پوشش گياهي و مديريت تودۀ متفاوت در مقدار اندوختۀ كربن اكوسيستم جنگلي متفاوت عمل كرده‌اند. بر همين مبنا حدود 41 تن در هكتار تفاوت در اندوختۀ كربن كل در قطعه نمونۀ پردانان (184.64 تن در هكتار) نسبت به قطعه نمونۀ دارساروين (142.96 تن در هكتار) مشاهده شد. براساس نتايج اين پژوهش، پيشنهاد مي‌شود كه براي افزايش ذخيرۀ كربن روي‌زميني، خاك و لاشريزه‌ها، با توجه به تأثير تاج‌پوشش درختي و حذف و جمع‌آوري لاشريزه‌ها، نرخ حفاظت در اين توده‌هاي تخريب‌يافته افزايش يابد و مديريت قرق اعمال شود.
