بررسي اثر آلودگي هوا بر خصوصيات تشريحي دو گونۀ Ligustrum lucidum W.T.Aiton و Euonymus japonicas Thunb.

مقدمه: گياهان غيربومي با ورود به اكوسيستم شهري بسته به شرايط جديد، گاه رفتارهاي پيش‌بيني‌ناپذيري بروز مي‌دهند. دامنۀ گسترش وضعيت ايجاد‌شده ممكن است تا جنگل‌ها كشيده شود. يكي از اين شرايط جديد، آلودگي هواست.مواد و روش‌ها: بررسي تشريحي و تعيين تراكم عناصر سنگين سرب، كادميوم و آهن بر دو گياه برگ نوي درخشان و شمشاد زينتي در جنوب تهران در شرايط هواي آلوده در سطح ناسالم صورت گرفت. برش‌گيري عرضي و رنگ‌آميزي مضاعف گياهان انجام پذيرفت. براي سنجش عناصر از طيف‌سنجي نشري اتمي ICP استفاده شد.يافته‌ها: در بررسي تشريحي برگ نوي درخشان، بيشتر تغييرات در ناحيۀ رگبرگ اصلي با شكافي هاله‌اي در زير و جوانب دسته آوندهاي رگبرگ اصلي اتفاق افتاد كه آوندها را از بقيۀ بافت جدا كرد و نيز شكاف‌هايي در ناحيۀ زير آوندها در بافت پارانشيم سطح تحتاني برگ ايجاد شد. همچنين اپيدرم دولايه مشاهده شد. تظاهرات ريختي آن برنزه شدن رنگ برگ همراه با فرسودگي در ناحيۀ رگبرگ اصلي بود، اما در بررسي‌هاي تشريحي شمشاد زينتي، شكاف‌ها فقط در بافت پارانشيم سطح تحتاني رگبرگ اصلي ديده شد. همچنين تجمع توده‌هايي از مواد آلوده در نقاط مختلف از جمله مزوفيل برگ‌ها مشاهده شد. در طيف‌سنجي نشري اتمي، از بين عناصر، تنها مقدار آهن جذب‌شده بيشتر از حد معمول بود. آهن در برگ نوي درخشان ppm1.70 و در شمشاد زينتي ppm 3.41 برآورد شد.نتيجه‌گيري: شمشاد زينتي با وجود جذب آهن بيشتر نسبت به برگ نوي درخشان، آسيب‌ديدگي كمتري داشت. با توجه به نقش تهاجمي برگ نوي درخشان در ديگر كشورها و شواهدي از زادآوري طبيعي جنس Ligustrum در شمال ايران بيم آن مي‌رود كه اين گياه با تهاجم، ابتدا كاهش تنوع زيستي گياهان بومي را سبب شده و در تداوم آلودگي، خود نيز ناپايدار شود. شمشاد زينتي هم به‌دليل داشتن آفت مشترك فايتوفتورا با درختان جنگلي و حتي مركبات گزينۀ خوبي براي پرچين‌ها نيست. بنابراين محدود كردن اين گياهان لازم به نظر مي‌رسد. احياي شمشاد خزري Buxus hyrcana Pojark  كه بومي ايران است و در خطر انقراض قرار دارد در شمال ايران و نوش Thuja orientalis L. و مندارچه يا ترون L.  Ligustrum vulgare در تهران به‌جاي گياهان بررسي‌شده در اين پژوهش، به‌مراتب براي حفاظت جنگل سودمندتر است.