ارزيابي تأثير رهاسازي جريان بر اساس دستورالعمل‌ هاي زيست ‌محيطي رودخانه‌ها بر بيلان آبي تالاب انزلي

زمينه و هدف: افزايش تقاضا براي مصرف آب باعث تشديد مناقشه‌اي پيچيده بين بخش هاي كشاورزي، شرب و همچنين صنعت شده است. هدف اصلي اين تحقيق بررسي تأثير كاهش دبي رودخانه‌هاي ورودي به تالاب بر اساس دستورالعمل‌هاي زيست محيطي بر بيلان آب تالاب ميباشد. با توجه به قرارگيري تالاب انزلي در پايين‌دست يك حوضه آبريز، تعيين حداقل جريان رودخانه هاي ورودي به آن به نحوي كه بتوان زنده‌ماني و پويائي اكوسيستم پايين‌دست را تضمين نمود، ضروري مي‌باشد.روش پژوهش: در اين تحقيق ابتدا جريان تنظيمي رودخانه براساس سناريوهاي زيستمحيطي در روش‌هاي تنانت، تگزاس و انتقال منحني تداوم جريان برآورد شدند، سپس تأثير تخصيص دبي در هر سناريو بر بيلان آب تالاب و درنهايت حجم تالاب مورد بررسي قرار گرفت. به منظور محاسبه بيلان آب تالاب انزلي، تغييرات حجم تالاب در هرماه مشخص گرديد. به منظور محاسبه تغييرات حجم تالاب در هر ماه لازم بود كه حجم تالاب در دو ماه متوالي محاسبه شود. با توجه به دبي جريان زيست محيطي، تراز درياي خزر و تبخير خالص در ماه اسفند و بر اساس معادله بيلان، حجم تالاب در ماه اسفند به عنوان شرايط اوليه محاسبه شد. سپس به ازاي جريان زيست محيطي در مقياس ماهانه، اختلاف تراز سطح آب تالاب با دريا بدست آمد. در مرحله بعد با توجه به مقادير تراز سطح دريا، تراز سطح آب تالاب نيز محاسبه گرديد. سپس بر اساس روابط سطح-حجم-ارتفاع مخزن تالاب، حجم تالاب نيز به دست آمد.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه بيشترين دبي جريان زيستمحيطي و به تبع آن بيشترين حجم تالاب از اعمال روش انتقال منحني تداوم جريان و كمترين آن از اعمال سناريوي محافظه‌كارانه روش تنانت بدست مي‌آيد. ارزيابي حجم تالاب در سناريوهاي تخصيص جريان برمبناي دستورالعمل‌هاي زيست‌محيطي تعريف شده براي رودخانه‌ها نشان داد كه رهاسازي جريان در محدوده دبي‌هاي زيست‌محيطي قادر به تأمين شرايط اكولوژيكي مناسب و همچنين شرايط مناسب براي گردشگري نمي‌باشد. لذا اتخاذ تصميم در مورد هر نوع برداشت آب در بالادست نيازمند تحليل جامع بيلان آب تالاب مي‌باشد. با اعمال مديريت صحيح مؤلفه‌هاي ورودي و خروجي در معادله بيلان تالاب، مي‌توان تا حد امكان حجم آب تالاب انزلي را به مقداري رساند كه بيشترين بهره‌وري اقتصادي از كاركردها و خدمات موجود در تالاب با درنظرگرفتن تمامي ذينفعان صورت پذيرد.نتايج: مطالعه حاضر اين نتيجه مهم را بدست مي‌دهد كه امكان بهره‌برداري از هيچيك از رودخانه‌هاي ورودي تالاب انزلي حتي با شرط رعايت ملاحظات زيست محيطي در رودخانه‌ها وجود نداشته و پيش از تصميم‌گيري در مورد هرگونه بهره‌برداري و ساخت سدهايي همچون سد شفارود، لازم است واكنش تالاب بدان مورد ارزيابي دقيق قرار گيرد. به منظور كاربردي نمودن نتايج اين تحقيق بايد اذعان داشت كه شناخت مولفه‌هاي بيلان و رعايت حقابه زيستمحيطي رودخانه‌هاي ورودي به تالاب انزلي به ويژه در مواردي كه تالاب مشمول مقررات خاص و رقابت بهرهبرداران متعدد باشد، از اهميت دوچنداني برخوردار است.