جايگاه مصلحت در سه ساحت استنباط،تقنين و اجرا

مصلحت مؤلفه‌اي كه به جهت كاربرد فراوان در ابعاد مختلف زندگي انسان، شكي در اهميت آن نيست ليكن مي‌بايست جايگاه آن در ساحت‌هاي مختلف زندگي به روشني تبيين شود. در اين پژوهش از اطلاعات بدست آمده از منابع كتابخانه‌اي با روش توصيفي_تحليلي به جايگاه مصلحت پرداخته مي‌شود. هر يك از ساحت‌هاي استنباط احكام شرعي، تقنين قوانين و اجرا داراي ويژگي‌هاي متمايز از يكديگر هستند كه منجر به بررسي مستقل جايگاه مصلحت در هر يك مي‌شود. مصلحت در ساحت استنباط، به مثابه ملاك جعل احكام الاهي مي‌باشد به نحوي كه هر يك از تقسيم‌هاي احكام شرعي نوعي از ارتباط را با مصلحت به عنوان ملاك جعل حكم دارد. در ساحت تقنين، قوانين كه مابه‌ازاي فقهي در احكام شرعي دارند، مصلحت به همان معناي ملاك جعل خواهد بود ليكن در قوانين فاقد مابه‌ازاي فقهي به مثابه موضوع احكام ولايي و اختيار حاكم اسلامي در وضع قوانين مورد نياز به تناسب اقتضاي شرايط زماني و مكاني مي‌باشد. جايگاه مصلحت در ساحت اجرا نيز در دو رويكرد الف) اجراي مصلحت به مثابه «قيد متعلق حكم شرعي يا قانون» و ب) مصلحت اجرا مشتمل بر تغيير شرايط به نحوي كه اجراي احكام و قوانين اوليه ممكن نباشد و تزاحم احكام و قوانين با يكديگر مي‌باشد.