تغييرات كمي منابع آب زيرزميني دشت مياندوآب تحت تأثير سياست‌هاي انقباضي تخصيص آب

سابقه و هدف: به علت محدوديت‌هاي منابع تجديدشونده آب شيرين، مديريت صحيح ميان منابع و مصارف، يكي از عوامل اصلي براي دستيابي به مديريت پايدار است . هدف در اين پژوهش بررسي تأثيرات سياست انقباضي دولت در قبال كاهش حق آبه سطحي و زيرزميني در دشت مياندوآب و بررسي اثرات آن‌ها در آبخوان ، به‌صورت كمي است.مواد و روش‌ها: در مدل‌سازي كمي آب زيرزميني دشت مياندوآب از اطلاعات 120 چاه مشاهده‌اي استفاده شد و لايه‌هاي خاكشناسي، زمين‌شناسي، تغذيه و... براي منطقه جمع‌آوري گرديد. تغييرات تراز آب زيرزميني از مهر 1389 (2010) تا شهريور1395 ( 2016) در حالت پايدار و ناپايدار با كد مادفلو مدل‌سازي و مورد بررسي قرار گرفت. در GMS تحت كد MODFLOW، مراحل واسنجي مدل بر اساس تنظيم پارامترهاي هيدروديناميكي آبخوان مثل هدايت هيدروليكي و تغذيه... براي 50 گام زماني از آبان 1389 (70% دوره مدل‌سازي) انجام شد و بهترين تطبيق بين مقادير محاسباتي و مشاهداتي به روش دستي و خودكار انجام شد. 30 % داده‌ها براي صحت سنجي استفاده شد. حساسيت مدل به ضرايب هيدروديناميكي آبخوان بررسي گرديد. درنهايت سناريوهاي مختلف حاكم و پيش روي منطقه و اثر آن‌ها بر روي رفتار آب زيرزميني مثل سناريوها كاهش برداشت و كاهش تغذيه باكم كردن آب سطحي ورودي دشت كمي سازي شدند. يافته‌ها: نتايج نشان داد مقدار خطاي RMSE به ترتيب براي حالت پايدار و ناپايدار در حدود 1 و 1.68 متر بوده و مقادير هدايت هيدروليكي در آبخوان بين 3.5 و 28 متر در روز و مقادير آبدهي ويژه در آبخوان بين 3 الي 24 درصد متغير است. مدل به تغذيه سطحي بيشترين حساسيت و براي آبدهي ويژه كمترين حساسيت را از خود نشان داد. ضريب پيرسون دوره واسنجي و صحت سنجي حالت ناپايدار بالاي 0.98 بوده و مدل از دقت بالايي برخوردار است .كليه تأثيرات سياست‌هاي انقباضي دولت در قبال كاهش 40% آب سطحي و تعادل بخشي آبخوان با سطوح كاهش تغذيه طبيعي آبخوان اعمال گرديد. با توجه به اينكه مقدار افت متوسط تراز آب زيرزميني حدود 0.1 متر در سال است به‌منظور تعادل بخشي به آبخوان و همچنين راهكارهاي مديريتي سناريو كاهش برداشت از كليه چاه بهره‌برداري اعمال‌شده است كه با كاهش 5% برداشت، آبخوان نيم متر افزايش سطح ايستابي را تجربه خواهد كرد. آبخوان مياندوآب به خاطر كم شيب بودن دشت ، حساس بوده و در كاهش برداشت با نرخ بالا ، قسمتي از دشت زه داري را نشان مي‌دهد لذا هرگونه سياست‌گذاري بايد مبتني بر مدل‌سازي باشد . نتيجه‌گيري: به‌منظور بهبود شرايط آبخوان مياندوآب كه يكي از خاص‌ترين آبخوان‌هاي كشور است، پيشنهادهايي مبني بر تغيير در الگوي كشت محصولات كشاورزي ، نظارت بر برداشت‌هايي آب از چاه‌هاي بهره‌برداري موردتوجه سازمان‌ها قرار گيرد و اثر تغيير اقليم و خشك‌سالي بر منابع آب زيرزميني ازنظر كمي و كيفي موردبررسي قرار گيرد. سناريوهاي مختلفي ازجمله بهينه‌سازي و تغيير الگوي كشت و همچنين احداث زهكش در مناطقي كه تبخير از آبخوان زياد است در جهت بهبود وضعيت آبخوان مورد ارزيابي قرار گيرد.