مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بررسي روش‌هاي وزن‌دهي اطلاعات مكاني در GIS (مطالعه موردي: تهيه نقشه پتانسيل معدني)

چكيده فارسي :

اكتشاف معادن جديد داراي اهميت زيادي براي انسان‌هاست. سامانه‌هاي اطلاعات جغرافيايي (GIS) مي‌توانند به شكل مؤثري در جمع‌آوري، وزن‌دهي، تجزيه و تحليل و نمايش اطلاعات مكاني در جهت كمك به فرايندهاي اكتشافي عمل كنند. موفقيت اكتشافات معدني بستگي زيادي به عواملي چون تعيين عناصر تأثيرگذار، تعيين ميزان تأثير آنها و تعيين مدل‌هاي مناسب براي تلفيق عناصر مذكور دارد. هنگام تلفيق اطلاعات به‌منظور نشان دادن ميزان اهميت نسبي اين عوامل، از اعدادي به نام وزن استفاده مي‌شود و اين اعداد تأثير مستقيم و بسزايي در نتايج هر مدل تلفيق اطلاعات دارند. روش‌هاي وزن‌دهي به دو دستة عمدة دانش ـ مبنا و داده ـ مبنا تقسيم مي‌شوند. در اين مقاله، دو روش وزن‌دهي معرفي شده و مورد ارزيابي قرار گرفته‌اند كه عبارت‌اند از: پردازش تحليلي سلسله‌مراتب و شبكه‌هاي عصبي مصنوعي،‌ كه روش نخست در زمرة روش‌هاي دانش ـ مبنا جاي دارد و روش دوم در حوزة روش‌هاي داده ـ مبنا قرار مي‌گيرد. به‌منظور ارزيابي مدل‌ها، اطلاعات يك كانسار مس در علي‌آباد يزد مورد استفاده قرار گرفت. مطالعات اكتشافي اين كانسار شامل مطالعات زمين‌شناسي، ژئوشيميايي و ژئوفيزيكي به همراه 26 چاه اكتشافي حفر شده در قالب نقشه‌هاي مختلف، آماده شد و براي وزن‌دهي مورد استفاده قرار گرفت. نتيجة هر روش مورد استفاده، تهية نقشة پتانسيل معدني است. در آزمون روش‌ها، روش شبكه‌هاي عصبي مصنوعي، روش دقيق‌تري برشمرده شده است، زيرا اين روش توانست پتانسيل مادة معدني را در تمامي چاه‌ها به درستي پيش‌بيني كند، در حالي‌كه موفقيت روش پردازش تحليلي سلسله‌مراتب در اين زمينه حدود 88 درصد بوده است. اين تحقيق نشان داد كه شبكه‌هاي عصبي مصنوعي قابليت انطباق‌پذيري زيادي با داده‌ها دارند.