نقد و بررسي معادشناسي سهروردي در پرتو حكمت متعاليه

The Criticism and Analysis of Suhrawardiʹʹs Eschatology in the Light of Transcendent Theosophy

سهروردي در تبيين خود از مسيله معاد، به اين باور مي‏رسد كه نفوس سعادتمندان و كمال‏يافتگان بعد از مرگ، منجذب در عالم انوار قدسي شده و از اشتغالات برزخي بركنار مي‏ماند. اما متوسطان از اهل سعادت بعد از مرگ با حفظ درجات در عالم صور معلقه يا اشباح مجرده مستقر مي‏شوند. وي متذكر مي‏شود كه بعث اجساد و اشباح رباني و كليه وعده‏هاي پيامبران بدين‏گونه تحقق مي‏يابد، اما در مورد نفوس اهل شقاوت، اظهاراتي دارد كه مظنه تمايل به تناسخ است. ملّاصدرا ضمن انتقاد از رويكرد سهروردي به مسيله معاد، بخصوص در اينكه او صورت‏هاي غيرجسماني را كه باعث نقوشي در خيال هستند، منشا آثار ملايم و غيرملايم شمرده است، تبيين وي را متضمن مخالفت با ظواهر متون ديني دانسته و معتقد است: صرف اثبات استمرار بقاي روح به هيچ وجه اثبات معاد قرآني ـ يعني حشر انسان‏ها با همين شكل و صورتي كه در دنيا دارند ـ نيست. وي خود، با ابتناي بر مباني حكمت متعاليه، ثابت مي‏كند كه آنچه در قيامت برانگيخته مي‏شود همين بدن خاص مشهود است. مهم نيست كه اين بدن اخروي چه خصوصياتي داشته باشد، بلكه مهم اين است كه «اين همان است» محفوظ باشد. اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي صورت گرفته است.

In his expounding on the issue of resurrection, Suhrawardi maintains that after death, the souls of the prosperous and perfect people are attracted to the world of holy lights and exempted from the interrogations in the intermediate stage(barzakh). As far the souls of middle-ranking prosperous people they settle in the imaginal world or in the world of immaterial phantoms after death. He believes that the resurrection of bodies and lordly phantoms and all the promises of prophets are materialized in this way, but regarding the souls of the wretched he has some observations which seemingly suggest his inclination towards metempsychosis. Criticizing Suhrawardiʹs approach to the idea of resurrection and regarding his belief that immaterial forms causing some kind of images in the world of imagination, Mull? ?adr? considers it a source of agreeable and disagreeable effects. Mull? ?adr? believes that such declarations contradict the outward aspects of religious texts and thinks that the mere confirmation of the continuance can never prove the Qurʹanic concept of resurrection – that is, the mustering of man after death in the very worldly form. On the basis of the principles of transcendent theosophy, he himself proves that what is to be resurrected in the Day of Judgment is the very visible body.