بررسي تنوع ژنتيكي صفات زراعي در ژنوتيپ‌‌هاي مختلف رازيانه (Foeniculum vulgare Mill.)

به منظور بررسي تنوع ژنتيكي و روابط بين صفات زراعي در ژنوتيپ‌‌هاي رازيانه، آزمايشي بر روي 12 ژنوتيپ رازيانه شامل 10 ژنوتيپ داخلي و 2 رقم خارجي با استفاده از طرح بلوك كامل تصادفي با 3 تكرار، در ايستگاه تحقيقاتي شهيد فزوه اصفهان و طي سالهاي 1384- 1383 اجرا گرديد. براساس نتايج تجزيه واريانس اختلاف معني‌‌داري ميان ژنوتيپ‌‌هاي مورد مطالعه براي همه صفات مشاهده گرديد. كليه صفات مورد مطالعه بجز تعداد چتر و تعداد گل در چتر از وراثت‌پذيري متوسط تا زياد (99- 48 درصد) برخوردار بودند. عملكرد گياه همبستگي مثبت و معني‌‌داري با صفات روز تا رسيدگي كامل، تعداد چترك و درصد اسانس داشت. چهار مولفه اول در تجزيه به مولفه‌‌هاي اصلي‌، 85 درصد از كل واريانس متغير‌‌ها را توجيه كردند. صفات تعداد شاخه فرعي، تعداد گل عقيم، عملكرد دانه، وزن 1000 دانه، روز تا 50% و 100% گلدهي، روز تا رسيدگي كامل و ارتفاع در 50% گلدهي عمده‌‌ترين نقش را در تبيين مولفه اول داشتند. در مولفه دوم، صفات ارتفاع در 100% گلدهي، درصد اسانس و درصد خاكستر داراي اهميت بيشتري بودند. در مولفه سوم صفات تعداد چترك و تعداد گل در چترك و در مولفه چهارم صفت تعداد گل‌‌آذين بيشترين اهميت را در تبيين اين مولفه‌‌ها داشتند. براساس تجزيه خوشه‌‌اي 12 ژنوتيپ مورد بررسي در سه دسته مختلف قرار گرفتند و اختلاف‌هاي چشمگيري به‌ويژه در عملكرد بذر، درصد اسانس، زمان رسيدگي و ارتفاع گياه در بين گروه‌ها وجود داشت. بنابراين مي‌‌توان از طريق تلاقي بين ژنوتيپ‌‌هاي برتر خوشه‌‌هاي مختلف و آزمون نتاج آنها از طريق برنامه‌‌هاي به‌نژادي و انتخاب، نسبت به توليد ارقام با خصوصيات زراعي مطلوب اقدام نمود.

In order to evaluate genetic variation and relationship among characteristics of 12 genotypes of Foeniculum vulgare, an experiment was conducted based on randomized complete block design with 3 replications at Fozveh station, Isfahan, Iran. Analysis of variance showed significant differences among the genotypes for the studied traits. Broad- sense heritability was middle to high (48-99%) for all of the traits except number of umbel and flower in umbel. Correlation coefficients showed that seed yield had a positive correlation with days to ripening, number of umblet and essential oil percentage. Using principal components analysis, the first four components determined 85% of the total variation. Number of branches and sterile flowers, seed yield (kg/ha), days to 50% and 100% flowering, days to ripening and height at 50% flowering date were the most important traits in the first component. Height at 100% flowering date, dry weight/fresh weight ratio, essential oil and ash percentage in the second component, number of umblet and number of flower in umblet in the third component and number of branches in the forth component were important. Genotypes were classified into 3 groups with distinct variations for seed yield, essential oil percentage, day to ripening and plant height. Thus, crossing plants from genetically diverse genotypes may result in superior cultivar development.