چكيده فارسي :
دوره حكومت غازان‌خان (703- 694 ق) به جهات گوناگون در تاريخ عصر ايلخانان مغول در ايران اهميت دارد. مسلمان شدن رسمي او و مغولان ساكن در ايران و تلاش براي انجام يك رشته اصلاحات گسترده در عرصه‌هاي سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي از جمله نشانه‌هاي اين اهميت است كه توجه مورخان معاصر او و به دنبال آنها پژوهشگران را به خود جلب كرده‌است. در نتيجه چنين شرايطي است كه خاطره‌اي از يك پادشاه باكفايت و دوره‌اي از آرامش و رونق نسبي از اين زمان به يادگار مانده‌است. با اين حال به نظر مي‌رسد ترسيم چنين سيماي پر زرق و برقي از عصر غازاني موجب شده تا حوادث يك سال پاياني فرمانروايي او كه از بسياري جنبه‌ها متفاوت با سال‌هاي پيش از آن است، كمتر مورد توجه قرار گيرد. در اين يك سال غازان‌خان كه به شدت بيمار بود، بسياري از قابليت‌هاي خود را به عنوان فرمانروايي پرتكاپو و مصمم از دست داد و حكومت ايلخاني با تنش‌ها و بحران‌هايي جدي در عرصه‌هاي اجتماعي، اقتصادي، سياسي و مناسبات خارجي مواجه شد. در واقع رويدادهاي اين يك سال كه خود پيامد بعضي از تحولات و سياست‌هاي دوره متاخر غازاني بود، بر ساخت و اركان قدرت پس از مرگ غازان‌خان تاثيرگذار شد. با چنين فرضي در مقاله حاضر تلاش شده تا با نگاهي دقيق و جزيي‌نگر، رويدادهاي يك سال پاياني حكومت غازان خان مورد بازبيني قرار گيرد. براي دست‌يابي به تحليلي روشن و گويا در اين زمينه، روش مقايسه ميان گزارش‌هاي منابع اعم از متون تاريخ‌نگاري دوره ايلخاني و در مواردي منابع مملوك به‌كار گرفته شده‌است. يافته اصلي پژوهش نيز ارايه تحليلي نسبتاً متفاوت از دوره فرمانروايي غازان‌خان و بويژه واپسين سال آن است مقاله همچنين موضوع مرگ غازان‌خان را از زاويه‌اي جديد مدنظر قرار داده‌است. موضوعي كه البته همچنان مي‌تواند با بررسي‌هاي بيشتري همراه باشد.
چكيده لاتين :
The rule of Ghazan-Khan is one of the crucial reigns during the whole of the Ilkhanid era. His official conversion to Islam which was followed by many Mongols in Iran along with administrative, economic, cultural and social reforms are the main lines of his attempts which have been considered by contemporary historians and also the Ilkhanid researchers. These developments left him as a celebrated and highly capable king who created a relatively peaceful and flourishing period. In spite of this, it seems that in the last year of his rule the situation was different in many aspects. This matter with its details has been neglected in sources and so has remained ambiguous. During this year, Ghazan who was sick seriously lost most of his previous authority; therefore, the Ilkhanid government faced some important challenges and crises. This article is going to illustrate and analyze events in this last stage of Ghazan-Khanʹs reign and life. To do so, historical records from different sources, including the Ilkhanid and the Mamluk ones, are considered critically and comparatively. Consequently, this study presents a new view over the Ghazan Khansʹ rule especially in its last year. It also considers Ghazan Khansʹ death from a different angle.
