ارزيابي خصوصيات زراعي و محتواي كربوهيدرات هاي محلول ساقه در ژنوتيپ هاي گندم بهاره در شرايط تنش خشكي انتهاي فصل

Variation in some agronomic characteristics and soluble stem carbohydrates cantent at anthesis in spring wheat genotypes under terminal drought stress conditions

به منظور بررسي خصوصيات زراعي و محتواي كربوهيدرات هاي محلول ساقه در زمان گلدهي در گندم هاي بهاره در شرايط تنش خشكي انتهاي فصل، 196 ژنوتيپ دريافتي از مركزبين المللي تحقيقات ذرت و گندم (CIMMYT) در يك آزمايش مزرعه اي با استفاده از طرح آلفا لاتيس با دو تكرار در ايستگاه تحقيقات كشاورزي حسن آباد داراب در سال زراعي 1388-1387 ارزيابي شدند. نتايج نشان داد كه ژنوتيپ هاي مورد بررسي از نظر خصوصيات تعداد روز تا ظهور سنبله، ارتفاع گياه، تعداد روز تا رسيدگي فيزيولوژيك، وزن هزار دانه، طول دوره پر شدن دانه و عملكرد دانه تفاوت معني داري داشتند. دامنه تغييرات براي برخي از صفات مانند تعداد روز تا ظهور سنبله (119- 106 روز) محدود بود. تغييرات كربوهيدرات هاي محلول ساقه در مرحله گلدهي داراي دامنه بسيار وسيع (5/95-5/8 ميلي گرم بر گرم ماده خشك) بود. سرعت پر شدن دانه (18/1- 52/0 ميلي گرم در روز) نيز داراي تغييرات قابل توجهي بود. عملكرد دانه نيز تغييرات بسيار وسيعي (6095–987 كيلوگرم در هكتار) داشت. همبستگي ژنتيكي كربوهيدرات هاي محلول ساقه در مرحله گرده افشاني با عملكرد دانه منفي و معني دار (394/0- =r) بود. به نظر مي رسد كه تجمع كربوهيدرات هاي محلول در ساقه در مرحله گرده افشاني بدون انجام فرآيند انتقال مجدد در افزايش عملكرد دانه در شرايط تنش خشكي انتهاي فصل نقشي ندارد. تجزيه عليت نشان داد كه چهار خصوصيت تعداد روز تا ظهور سنبله، ارتفاع گياه، سرعت پر شدن دانه و كربوهيدرات هاي محلول در ساقه آثار مستقيم و معني داري بر عملكرد دانه داشتند. بر اساس نتايج اين آزمايش صفاتي نظير زودرسي و سرعت پر شدن دانه كه همبستگي معني داري با عملكرد دانه در شرايط تحقيق حاضر داشتند، در برنامه هاي به نژادي گندم براي بهبود عملكرد دانه در شرايط تنش خشكي انتهاي فصل قابل بهره برداري هستند.