بررسي قضاياي حقيقيه منطق دانان مسلمان و گزاره هاي قانون وار به تقرير نِلسون گودمَن

An Investigation of ‘Verity-Propositions’ (qaḍāyā ḥaqīqīyyah) of Islamic Logicians and Law-like Statements as Presented by Nelson Goodman

غرض از نگارش مقاله حاضر، انجام مطالعه اي تطبيقي ميان آراي منطق دانان مسلمان در خصوص قضيّه حقيقيّه از يك سو و ديدگاه نِلسون گودمَن در باب گزاره هاي قانون وار از سوي ديگر مي باشد. از اين رو، ابتدا تحليل منطق دانان مسلمان از مفاد قضيّه حقيقيّه و نيز نظر گودمَن در مورد گزاره هاي قانون وار را تقرير مي‌كنيم و سپس با اخذ روي‌آوردي تطبيقي به تبيين مواضع خلاف و وفاق اين دو ديدگاه مي پردازيم. از اين رهگذر روشن خواهد شد كه ضمن وجود برخي اختلافات مبنايي، وجوه اشتراك بسياري در اين دو ديدگاه يافت مي شود كه تامّل روش مند در آن ها به لحاظ معرفتي بسيار حايز اهميت مي نمايد. كلّيّت و تعميم پذيري، تقويت و تاييد شرطي هاي خلاف واقع، و برخورداري از قدرت تبيين علمي، و پيش بيني از مشتركات آن ها است. از سوي ديگر، برخلاف قضاياي حقيقيّه كه محصول استقرا نيستند، گزاره هاي قانون وار برآمده از استقرا هستند.

The purpose of this article is to present a comparative study of the views of Islamic logicians on ‘verity-propositions’ and Nelson Goodman’s ideas on law-like statements. In order to achieve this, first we describe the analyses of Islamic logician of the meaning of factual proposition and Goodman`s presentation of law-like statements. Then, using a comparative approach, we explain the points of agreement and divergence of these two viewpoints. In this way it will be shown that despite a number of foundational differences, there are many similarities, the systematic investigation of which would have great scholarly importance. These similarities include: universality and possibility of being generalized, the strengthening and confirmation of counterfactual conditionals, and the capacity to give scientific explanation and prediction. As opposed to these similarities, law-like statements are derived from induction while verity-propositions are not so derived.