تحليل انسجام و پيوستگي در غزلي از حافظ با رويكرد زبان‌شناسي نقش گرا

پژوهش‌گران ادبي غالباً در مورد انسجام و پيوستگيِ ميان ابيات غزل حافظ اختلاف عقيده دارند: گروهي به‌طور ضمني غزل حافظ را فاقد انسجام دانسته‌اند و، ويژگيِ اصلي غزل حافظ را گسسته نمايي و به‌عبارتي نداشتن انسجام و ارتباط معنايي در محور عمودي غزل بيان كرده اند. در مقابل، گروه ديگري از محقّقان به وجود ارتباط ميان ابيات و در نتيجه انسجام در غزل حافظ معتقد هستند. در مقاله حاضر با استفاده از نظريه تكامل يافته انسجام هليدي و حسن (1985) در زبان شناسي نقش گرا به تحليل انسجام و پيوستگيِ غزلي از حافظ ـ كه به‌ظاهر از انسجام كاملي برخوردار نيست ـ پرداخته ايم. بر اساس اين نظريه يكي از ويژگي هاي متن داشتن انسجام است؛ اما صرف يافتنِ عوامل انسجام در متن، به معني اين نيست كه آن متن واقعاً منسجم است بلكه پس از نشان‌دادن اين عوامل، دستيابي به پيوستگي متن مورد نظر بر پايه هماهنگي انسجامي ضروري است. پس از اين تحليل و بررسي به اين نكته دست يافتيم كه غزل مورد نظر از انسجام و پيوستگي بالايي برخوردار است. بنابراين، با كاربست اين نظريه كه بر پايه اي علمي استوار است، مي توان درجه انسجام و پيوستگي هر يك از غزليات حافظ يا ديگر متون ادبي را از نظر كمّي مشخص كرد.