اكراه و ضرورت در حقوق كيفري (مطالعه تطبيقي)

Duress and Necessity in Criminal Law (A Comparative Study)

بررسي اكراه و ضرورت در حقوق داخلي كشورهاي مختلف بيانگر آن است كه در برخي از كشورها از جمله فرانسه، ضرورت از اسباب ‌اباحه و اكراه از علل رافع مسيوليت كيفري است. فارق اين دو دفاع نيز آن است كه واكنش شخص در معرض خطر، در دفاع ضرورت، متضمن منفعت برتر و شرّ كمتر است، در حالي كه در اكراه اين شرط لازم نيست. در برخي ديگر از نظام‌هاي حقوقي، از جمله اغلب ايالات امريكا، به تبعيت از قانون جزاي نمونه اين كشور، اكراه و ضرورت، در صورتي كه متضمن رعايت مصلحت برتر و شر كمتر باشند، از اسباب اباحه قلمداد مي‌شود. در غير اين صورت، اكراه از علل رافع مسيوليت كيفري است، اما ضرورت فاقد شرايط، از اسباب تخفيف مجازات است. حقوق كيفري آلمان داراي جامع‌ترين قوانين است. در حقوق كيفري اين كشور، اكراه و ضرورت تفاوتي با يكديگر نداشته و در صورت تحقق منفعت برتر، از اسباب ‌اباحه و در غيراين صورت از علل رافع مسيوليت كيفري محسوب مي‌شوند. بررسي قوانين جزايي ايران از ابتدا تاكنون، بيانگر آن است كه قانونگذار ايران، تحت هيچ شرايطي واكنش شخص مضطر و مكره را از اسباب اباحه ندانسته است، بلكه مصداق جرم قلمداد نموده است، اما لحاظ مباني جرم‌انگاري و نيز مباني اسباب ‌اباحه مقتضي آن است كه اعمال داراي مصلحت برتر و شر كمتر، نه مصداق جرم، بلكه از اسباب ‌اباحه پنداشته شود، كه اين موضوع به رغم عدم پيش‌بيني قانونگذار، مي‌تواند توسط رويه قضايي به رسميت شناخته شود.

In reviewing the criminal justice systems of many countries one can easily see the difference between the duress and necessity. For example in France, duress is used as an excuse whereas necessity is used as form of justification. The difference between these two forms of defense is the reaction of endangered individual .In order for an individual to use necessity as form of justification, it is important that the reaction of endangered individual must supersede the outcome of present danger, however this is not required in person with duress. In other words the least of two evils must be considered. In other countries like United States a model penal code is used. In this law, necessity and duress are used as part of justification, if the reaction of endangered person is more beneficial to the situation but in absence of the above requirement in necessity will result in less punishment. It is important to notice that the most advanced form of justice system in this regard is Germany. In German judicial system there is no difference between the necessity and duress as long as the reaction of endangered individual is proportionate to the threat. In that case it can be used as part of justification; otherwise it is used as an excuse. In Iranian justice system, the legislative body does not recognize the duress and necessity as part of any forms of justification; rather it is seen as an excuse. Regarding the basic criminalization and justification, it is necessary that if the reaction of an endangered individual supersedes the outcome of a danger or threat then it must be considered as a justification. This important issue however is not discussed in our judicial system but the courthouses and judges can take this issue into consideration.