مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - نتايج ارزشيابي‌هاي دانشجويي: آيا ديدگاه استاد اهميت دارد؟

چكيده فارسي :

يكي از اهداف ارزشيابي استاد در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالي، ارايه بازخورد مناسب براي اعضاي هيات‌علمي است تا زمينه مناسب براي اصلاح روش‌هاي تدريس و بهبود كيفيت آموزش فراهم گردد(1). با توجه به گسترش سريع ارزشيابي‌هاي دانشجويي در دو دهه اخير و استفاده وسيع از نتايج آن در مراكز دانشگاهي، پژوهشگران تلاش كرده‌اند با انجام تحقيقاتي در ارتباط با جنبه‌هاي مختلف ارزشيابي‌هاي دانشجويي و بررسي نقش عوامل زمينه‌اي از قبيل رتبه علمي، سابقه، سن و جنس اساتيد كيفيت اجراي اين فرايند را ارتقا دهند(2). اما علي‌رغم انجام مطالعات متعدد در ابعاد مختلف ارزشيابي‌هاي دانشجويي، در ارتباط با ديدگاه و نگرش اساتيد كه بدون حمايت و همكاري آنان ارزشيابي‌هاي دانشجويي ثمربخش نخواهد بود، تحقيقات بسيار كمي صورت گرفته است(3). و هيچ يك از اين تحقيقات نتوانسته است توضيح دهد كه چرا برخي از اساتيد با ارزشيابي‌هاي دانشجويي موافق و بعضي ديگر مخالفند. برخي از محققين بيان داشته‌اند اساتيدي كه نمره بالايي از دانشجويان دريافت نموده‌اند احساس مثبتي نسبت به ارزشيابي‌هاي دانشجويي دارند(4). فرانكلين و تيل (Franklin & Theall) در مطالعه‌اي در دانشگاه بوستون با بررسي اطلاعات و ديدگاه اساتيد در باره ارزشيابي‌هاي دانشجويي و همچنين عملكرد آموزشي اساتيد دريافتند كه نگرش مثبت نسبت به ارزشيابي‌هاي دانشجويي با عملكرد بهتر همبستگي دارد(5). با توجه به اهميت نگرش اساتيد نسبت به ارزشيابي‌هاي دانشجويي در اخذ بازخورد لازم جهت بهبود كيفيت تدريس، مطالعه حاضر بر اساس سوالات زير طراحي و انجام گرفته است: آيا نمره ارزشيابي اساتيدي كه نگرش مثبت يا منفي نسبت به ارزشيابي‌هاي دانشجويي دارند متفاوت است؟ آيا بين نمره ارزشيابي اساتيد با نگرش مثبت و منفي نسبت به ارزشيابي‌هاي دانشجويي همبستگي وجود دارد؟ اين مطالعه توصيفي با هدف بررسي نمرات ارزشيابي اساتيد با نگرش مثبت و منفي نسبت به ارزشيابي‌هاي دانشجويي در دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز در سال 1389 انجام گرفته است. جامعه مورد بررسي كليه اعضاي هيات‌علمي غيرباليني به تعداد 207 نفر بودند كه هر ساله يك نوبت از طريق پرسشنامه مورد ارزشيابي قرار مي‌گرفتند. براي گردآوري داده‌ها از دو پرسشنامه نظرسنجي از اساتيد در باره ارزشيابي‌هاي دانشجويي و ارزشيابي استاد توسط دانشجويان استفاده شد. پرسشنامه اول كه به منظور بررسي نظرات اساتيد به كار گرفته شد با 25 سوال بر مبناي مقياس 5 درجه‌اي ليكرت از كاملاً موافقم (نمره 5) تا كاملاً مخالفم (نمره 1) تنظيم شده بود. روايي پرسشنامه با مراجعه به كارشناسان آموزش پزشكي مورد تاييد قرار گرفت و پايايي آن با استفاده از آزمون ضريب آلفاي كرونباخ مشخص گرديد(82/0=?). پرسشنامه دوم، پرسشنامه ارزشيابي استاد توسط دانشجويان مشتمل بر 15 سوال پنج گزينه‌اي از بسيار ضعيف تا عالي با مقياس نمره‌گذاري يك تا پنج بود كه توسط دفتر ارزشيابي دانشگاه در جلسات پاياني ترم توسط دانشجويان تكميل شده و پس از جمع‌بندي، ميانگين كل سوالات پرسشنامه به صورت يك نمره به عنوان امتياز ارزشيابي استاد توسط دانشجويان ثبت مي‌گرديد. بر اساس نتايج حاصل از پرسشنامه نظرسنجي اساتيد نسبت به ارزشيابي‌هاي دانشجويي، اساتيد به دو گروه تقسيم شدند. گروه اول اساتيدي كه نمره نگرش آنان نسبت به ارزشيابي‌هاي دانشجويي مساوي يا بالاتر از 4 بود، به عنوان گروه موافق و گروه دوم اساتيدي كه نمره نگرش سنجي آنان نسبت به ارزشيابي‌هاي دانشجويي مساوي يا پايين‌تر3 بود به عنوان گروه مخالف در نظر گرفته شدند. سپس ميانگين و انحراف معيار نمرات ارزشيابي اساتيد در دو گروه موافق و مخالف تعيين و مورد بررسي قرار گرفت. ميانگين كلي نمره ارزشيابي اساتيد موافق نسبت به ارزشيابي‌هاي دانشجويي 35/0±19/4 و ميانگين كلي نمره ارزشيابي اساتيد مخالف 38/0±87/3 بود(001/0=p). همبستگي بين نمرات ارزشيابي اساتيد و نگرش آنان نسبت به اهداف ارزشيابي‌هاي دانشجويي نيز از نظر آماري معنادار بود(38/0=r). نتايج مطالعه نشان داد كه اساتيد موافق با ارزشيابي‌هاي دانشجويي در مقايسه با اساتيد مخالف، نمره ارزشيابي بالاتري از دانشجويان خودشان دريافت نموده‌اند. اين يافته با نتايج مطالعات ديگر همخواني دارد(4،6و7). احتمالاً شيوه تدريس اساتيد با نگرش مثبت نسبت به ارزشيابي‌هاي دانشجويي بهتر و مناسب‌تر بوده است. روش تدريس مناسب و موثر علت اصلي احساس خوب و نگرش مثبت آنان نسبت به ارزشيابي‌هاي دانشجويي و در نتيجه دريافت نمره بالا از دانشجويان بوده است. اين دسته از اساتيد به خاطر نگرش مثبت خود بازخورد ناشي از نتايج اين ارزشيابي‌ها را جدي گرفته و به خواسته‌هاي دانشجويان پاسخ مثبت داده و با ايجاد تغييرات مناسب در روش تدريس خود رضايت دانشجويان را به خود جلب نموده‌اند. پژوهشگران معتقدند اين دسته از اساتيد به خاطر كسب نمرات بالا و نسبتاً مطلوب از دانشجويان، به ارزشيابي‌هاي دانشجويي خوش بين بوده و انگيزه بيشتري براي پذيرش و به كارگيري نتايج اين ارزشيابي‌ها در اصلاح روش تدريس خود دارند(8و9). يافته‌هاي اين مطالعه همچنين بر همبستگي معنادار بين نمرات ارزشيابي اساتيد و ديدگاه آنان نسبت به ارزشيابي‌هاي دانشجويي اشاره دارد. اساتيدي كه نمره ارزشيابي بالاتري از دانشجويان دريافت كرده‌اند مخالفت كمتري با ارزشيابي‌هاي دانشجويي دارند و بر عكس اساتيدي كه نمره ارزشيابي كمتري دريافت كرده‌اند مخالفت بيشتري با اين ارزشيابي‌ها دارند. به عبارتي مي‌توان گفت موافقت و مخالفت اساتيد با ارزشيابي‌هاي دانشجويي با ميزان رضايت دانشجويان از عملكرد آموزشي آنان همبسته است. به نظر مي رسد رفع مشكلات ارزشيابي‌هاي دانشجويي و جلب رضايت و اعتماد اساتيد مي‌تواند گام موثري در استفاده بهينه از نتايج اين گونه ارزشيابي‌ها در ارتقاي كيفيت تدريس و آموزش اساتيد در برداشته باشد.