پژوهشي در طبقات اجتماعي و آسيب شناسي عصر غزنوي و سلجوقي از خلال آثار ناصرخسرو و سنايي

A search into the pathology of social classes in Ghaznavid and Seljuq era through the works of Naser Khosrou and Sana’i

بي ترديد ملت ها طي قرن‌هاي متمادي به مقتضاي وضع سياسي، اجتماعي، فرهنگي و ديني فراز و فرودهايي بسيار را تجربه كرده‌اند. قرآن كريم به سقوط و سر در نشيب آمدن ملل و اقوام گوناگون چنين اشاره كرده: «و هنگامي كه خواستيم ملتي را نابود كنيم به ثروت‌مندان و خوش‌گذرانشان فرمان مي‌دهيم (وقتي كه آن‌ها تمرّد كردند) و به فسق و فجور سرگرم شدند، حكم قطعي خداوند در حقشان نفوذ يافته، نابودشان خواهيم كرد.» (اسرا / 16) با توجه به مفهوم اين آيه، هنگامي كه جامعه فاسد شد، فساد در تمامي طبقات، روابط و مناسبات اجتماعي رسوخ يافته، هيچ چيز از گزند آن در امان نخواهد بود. در چنين شرايطي، ناامني در ساختار سياسي، اقتصادي، فرهنگي، ديني و اجتماعي پديد مي‌آيد و كليه اين ساختارها به جاي تعامل و پيوند با يك‌ديگر در تقابل و تضاد با هم قرار گرفته، كاركردي مطلوب نخواهد داشت. اين‌جاست كه وجود روشن‌گران و منتقدان اجتماعي، نمودي خاص مي‌يابد كه با آگاه كردن آحاد ملت از طريق نشان دادن و انتقاد از تباهي‌ها و فسادها و نابكاري‌ها نقشي مهم در واداشتن اقشار مختلف اجتماعي به تحرّك در برابر زشتي‌ها و كاستي‌ها و كج‌انديشي‌ها ايفا مي‌كنند. نقد و تحليل طبقات اجتماعي از ديدگاه ناصرخسرو و سنايي به عنوان شاعران روشن‌گر و منتقد از اهداف نگارش اين مقاله بوده است.

No doubt nations throughout the centuries have experienced many ups and downs according to their political, social, cultural and religious states. The holy Koran points to their decline as forth: “And when we wanted to destroy a nation, we command the rich and pleasure seekers (when they disobeyed) and continued debauchery, the God’s absolute order was carried out on them, we shall destroy them” (Asra, 16). Having in mind the meaning of this verse, when a society becomes corrupted, corruption runs into all its classes and social relations and nothing is exempt from its raid. Under such conditions, insecurity emerges in all social institutions and instead of unity and cooperation they stand in opposition and in conflict with each other and certainly won’t have the desired function. It is exactly at this point that the existence of social critics and brilliant thinkers who by giving awareness to different classes of people, point to vices, corruptions and shortcomings in a society play an important role in influencing people at large to react against decadence, bad policies, oppression, and miseries. Criticism and analysis of social classes from Naser Khosrou’s and Sanai’s point of view as brilliant thinkers and critics is the purpose of this article.