اثر فعاليت‌هاي كشاورزي بر تنوع و فراواني عنكبوت‌ها در مزارع گندم استان‌هاي خراسان‌رضوي و شمالي

Effects of Agricultural Practices on Abundance and Diversity of Spiders in Winter Wheat Fields of Razavi and Northern Khorasan Provinces, Iran

عنكبوت‌ها يكي از فراوان‌ترين بي‌مهرگان شكارگر در اكوسيستم‌هاي خاكي هستند كه به‌عنوان عوامل بيولوژيك، در كنترل آفات محصولات زراعي پتانسيل زيادي دارند. به‌منظور شناخت گونه و تعيين تنوع و فراواني عنكبوت‌ها و همچنين شناخت اثر فعاليت‌هاي كشاورزي بوم نظام زراعي اصلي استان‌هاي خراسان‌رضوي و شمالي بر آن‌ها، مطالعه‌اي در سه منطقه متفاوت از نظر ميانگين درجه حرارت و بارندگي ساليانه در شهرستان‌هاي شيروان، مشهد و گناباد انجام شد. دو سيستم كشاورزي كم‌نهاده و پرنهاده گندم و سيستم طبيعي هر منطقه به‌عنوان اكوسيستم‌هاي مورد مطالعه مد نظر قرار‌گرفتند. مصرف نهاده‌هاي كشاورزي ملاك تمايز مزارع در سيستم‌هاي كشاورزي بود، به‌طوري‌كه مزارع سيستم‌هاي كم‌نهاده و پرنهاده در هر منطقه به‌ترتيب بر اساس كم‌ترين و بيش‌ترين مقدار مصرف نهاده‌ها انتخاب گرديدند. نمونه‌برداري با استفاده از تور حشره‌گيري و از سطح گياهان در مزارع گندم و واحدهاي انتخابي از سيستم‌هاي طبيعي انجام گرفت. بر اساس نتايج فعاليت‌هاي كشاورزي در هر منطقه تاثيري بر ميانگين غناي گونه‌اي عنكبوت‌ها نداشت. اما غناي گونه‌اي عنكبوت‌ها تحت تاثير اقليم بود و در محدوده اقليمي مورد مطالعه با افزايش ميانگين بارندگي و كاهش ميانگين حرارتي ساليانه افزايش نشان داد. فراواني عنكبوت‌ها تحت تاثير اقليم نبود و در همه مناطق، در سيستم‌هاي كشاورزي بيش‌تر از سيستم‌هاي طبيعي بوده و در منطقه گناباد اين برتري معني‌دار شد. گرچه غناي گونه‌اي عنكبوت‌ها در شرايط گرم و خشك كم‌تر بود اما به‌نظر مي‌رسد با مديريت مناسب، به‌ويژه حفظ درختان در حاشيه مزارع، مي‌توان فراواني اين جانوران را در سيستم‌هاي كشاورزي افزايش داده و از كاركرد مفيد آنها در كنترل بيولوژيكي آفات بهره برد.

Spiders are one of the most abundant invertebrates in terrestrial ecosystems that have a good potential to pest control in crops. Species richness and abundance of spiders and the effects of different agricultural practices on these predators were studied in winter wheat fields in Shirvan, Mashhad and Gonabad, cities in northeast of Iran. In each region, high and low input fields of winter wheat and a natural system were selected. Sampling was done by sweep net from the surface of plants in the fields and selected area of natural systems. Results showed that species richness of spiders was affected by climatic conditions. With increasing of mean annual precipitation and decreasing of mean annual temperature in studied regions, species richness of spiders increased. Spiders abundance was not affected by climatic conditions and in agricultural systems was higher than natural systems. Abundance of these animals was affected by management of agricultural systems, especially by conservation of trees around the fields. Although species richness of spiders was lower in dry region, but with proper management of agricultural systems, abundance of these animals and useful function of them will increase for pest control.