استفاده ازاصول محيط زيستي در مسيريابي راه‌آهن با استفاده از GIS (مطالعه موردي:راه‌‌‌آهن رشت–انزلي)

Environmental consideration in railway route selection with GIS (case study:Rasht–Anzali railway in Iran)

در پروژه‌هاي راهسازي به منظور كاهش آسيب رساني به منابع محيط زيستي و نيل به اهداف توسعه پايدار، ناگزير بايد مشخصه‌هاي‌محيط زيستي در فرايند مسيريابي دخالت داده شوند.براي رسيدن به اين هدف از مسيريابي به شيوه خودكار، با سامانه‌هاي اطلاعات جغرافيايي (GIS) استفاده ومسير راه‌آهن رشت به انزلي به عنوان نمونه موردي انتخاب شد.در همين رابطه ابتدا مشخصه‌هاي تاثيرگذار بر مسيريابي راه‌آهن شناسايي شدند.اين مشخصه‌ها شامل شيب، خصوصيات زمين شناسي، خصوصيات خاك، پوشش اراضي، رودخانه‌ها، راهها و ميراث فرهنگي‌هستند.داده‌هاي مشخصه‌هاي ياد شده جمع‌آوري، يا تهيه شدند.نقشه‌هاي شيب، رودخانه‌ها و راهها از نقشه‌هاي توپوگرافي رقومي مقياس 1:25000 استخراج شدند و نقشه پوشش اراضي با استفاده از تصاوير ماهواره لندست 7 مربوط به سال 2000 ميلادي تهيه شد. به اين منظور ابتدا تصاوير مورد تصحيح هندسي قرار گرفته وزمين مرجع شدند.بر اساس تصاوير رنگي تركيبي، طبقه بندي به روش تلفيقي صورت گرفت و نقشه پوشش اراضي تهيه شد.همچنين نقشه‌هاي معتبر و موجود زمين شناسي، خاك و ميراث فرهنگي با استفاده از ميز رقومي‌گر، رقومي و مورد استفاده قرار گرفتند.در مرحله ‌بعد ‌با استفاده از روش مقايسه دو به دو بر مبناي نظرات متخصصان محيط زيست وراهسازي، لايه‌هاي موجود وزن‌دهي شده و سپس رويهم گذاري شدند.در نهايت بر اساس الگوريتم مسيريابي در نرم‌افزارIdrisi مسيرهايي به صورت خودكار طراحي شدند. با استفاده از‌ فرايند تحليل سلسله مراتبي(AHP)مسير بهينه از بين اين مسيرها و مسيرهاي تهيه شده به روش دستي(توسط ديگر گروههاي كاري تهيه شده‌اند) انتخاب شد.نتايج نشان مي‌دهد كه مسيرهاي طراحي شده به شيوه خودكار از لحاظ محيط زيستي بمراتب از مسيرهاي طراحي شده با روش دستي بهتر مي‌باشند.در نتيجه پيشنهاد مي‌شود در پروژه‌هاي جديد راهسازي از فناوري نو GIS و نظرات متخصصان محيط زيست به منظور كاستن از خسارات محيط زيستي وبالا بردن دقت و سرعت بهره گرفته شود.

In order to minimize environmental impacts and to achieve sustainable development in route construction projects, environmental parameters must be considered. To achieve this goal, use of Geographic Information System for route selection was proposed. This research was undertaken for Rasht–Anzali railway in north of Iran as a case study. At first, environmental parameters that affect railway route selection were identified. These parameters include slope, geology, soil, land cover, rivers, roads and Cultural heritage. Data related to these parameters were gathered or in some cases produced. Slope, rivers and road map produced from digital topographical map, at the scale of 1:25000. Landover map was produced from landsat7 ETM+ data dated on May 2000. Rectification of satellite data was implemented using ground control points method. To achieve a better resolution the multispectral bands were fused with ETM-Pan. Image classification was performed using a new approach (digital and visual). Maps such as geology, soil and cultural heritage were digitized. In order to determine the relative importance of these parameters in route selection, environmental and civil experts’ views collected from a questionnaire that has been designed for this aim. These views were used in pair wise comparison method to determine Weight of map layers that related to these parameters. These weighted layers overlaid and a friction map was produced and automatically 4 routs resulted in GIS. Analytical Hierarchy Process was used to determine optimum routes in comparison with that produced in traditional method. Results indicate that the routes, which were designed using GIS method, are more environmentally sound than traditional one and represent a significant benefit for the decision maker. According to results of this investigation, applying GIS technology and inclusion of Environmental experts views are recommended to minimize environmental liabilities.