مقايسه رابطه دين و دولت در انديشه ابن‌رشد و آكوييناس

Comparison of the Relation of Religion and Government in the thought of Ibn Rushd and Aquinas

ميزان اختيارات زمامداران در امور دنيوي و اخروي، و قلمرو و ضريب نفوذ دين و عالمان ديني در امور سياسي، از جمله مسايل مهمي بوده است كه در طول تاريخ انديشه و عمل سياسي، باعث دوري، نزديكي و درهم‌تنيدگي دين و سياست در عرصه عمل و نظر شده است. اين مقاله با بهره‌گيري از هرمنوتيك چندسويه به بررسي و مقايسه افكار ابن‌رشد و آكوييناس، به‌عنوان دو فيلسوف مشاييِ داعيه‌دار تلفيق دين و فلسفه، در پي آن برآمده كه دريابد اين دو، دين و دولت را در چه رابطه‌اي با هم مي‌ديدند و چگونه و تا چه حد به تلفيق و پيوند آن دو دست زده‌اند. بدين منظور، اين مقاله پس از بيان برخي مباني فكري ابن‌رشد و توماس كه در شكل‌گيري آراي سياسي اين دو موثر بوده، نشان داده است كه رويكرد ابن رشد عقل‌گرا‌تر و لذا در نسبت‌سنجي ميان دين و دولت به وجه حداكثري دين اسلام در نسبت‌سنجي با دولت كم‌توجه بوده است؛ در مقابل، آكوييناس با وجود التزام به مسيحيت بدون شريعت كوشيده است روايتي از نقش دين در رابطه با دولت به دست دهد كه جايگاه و قلمرو اقتدار دولت و كليسا مشخص و معين باشد و مي‌توان گفت هر دو فيلسوف دولت را در رسيدن به سعادت كه از نظر هر دو فيلسوف ارسطويي، غايت قصواي زندگي سياسي است ناتوان دانسته، اما قلمرو استقلالي براي دولت قايل بوده‌اند. از اين نظر اگرچه آكوييناس نماينده رسمي تفكر مسيحي از جمله در بازسازي و تعيين جايگاه بايسته نهاد دين و دولت شمرده مي‌شود، اما اين منزلت درباره ابن رشد شناخته‌شده نيست. ضمن اينكه آراي هر دو متفكر در جهت سكولاريسم مورد بهره‌برداري قرار گرفته است.

The measure of statesmenʹs authorities in worldly and otherworldly affairs, jurisdiction and coefficient influence of religion and theologians in political affairs are among important matters that in the history of thought and political act has been the cause of remoteness, closeness and spinning of religion and politics in both arena of view and act. This paper with the usage of multi direction Hermeneutic has studied and compared the thoughts of Ibn Rushd and Aquinas, as two peripatetic claimant philosopher of composing religion and philosophy decided to find out in what way they would see religion and government together and in how and what extend they have tried to uniting and putting them together. to this purpose, this paper after explaining some of the bases of Ibn Rushd ʹs and Aquinas thoughts that has been affective in shaping these twoʹs political opinion, has shown that the direction taken by Ibn Rushd is more pro wisdom, therefore in measuring the relationship between religion and government, has not paid enough attention to the maximum aspect of the religion of Islam in scaling with the government, on the opposite Aguenas in spite of being bound to the christianity which lacks the religious law (shariat) has tried to give anarrative of the role of religion in relation with government, so the place and the jurisdiction of power of government and church would be specified and defined. We can say that both philosopher has considered the government incapable of reaching happiness which in view of both Aristatlic philosopher, is the ultimate level of political life, but they believe in independence jurisdiction or the government.