به‌گزيني برنامه تك‌آبياري و تاريخ كاشت براي جو در شرايط ديم مراغه و تخمين تابع توليد

Single Irrigation and Sowing Date for Rainfed Barley in Maragheh Region and Estimation of Production Functions

به منظور بررسي اثر تاريخ كاشت و سطوح تك آبياري بر عملكرد دو رقم جو ديم، تحقيقي بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي و به صورت اسپليت اسپليت پلات در سه تكرار و به مدت دو سال زراعي (85–1383) در ايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم، مراغه به اجرا در آمد. سه تاريخ كاشت (كرت اصلي) و پنج مديريت تخصيص تك آبياري (كرت فرعي) براي دو رقم جو (كرت فرعي فرعي) بررسي شد. عملكرد دانه، كاه و كلش و عملكرد زيست توده در شرايط گزاره‌‌هاي مختلف تك‌آبياري براي ارقام جو ديم بررسي شد. تابع توليد جو در شرايط كل آب كاربردي (مجموع بارش و آب آبياري) برآورد شد. هر چند رابطه آب كاربردي – عملكرد يك رابطه خطي است اما تفاوت اثربخشي زمان تخصيص و كاربرد آب آبياري را بيان مي‌كند. بر اساس نتايج اين تحقيق و با در نظر گرفتن تاثير شاخص روز- درجه رشد با اعمال آبياري محدود پاييزه و نيز تغييرات عملكرد دانه و كاه و كلش، نشان داده شد كه مناسب‌‌ترين برنامه آبياري محدود ارقام جو ديم شامل: تك‌‌آبياري زمان كاشت و يك آبياري حداقل در طول دوره ظهور سنبله تا گل‌دهي به عنوان برنامه آبياري بهاره براي ارقام جو ديم است. اثربخشي تك‌آبياري زمان كاشت در استقرار گياه، جلو افتادن دوره رشد، پنجه‌زني گياه و كاهش اثر خسارت سرما، زودرسي و بهبود اجزاي عملكرد و عملكرد محصول است. ميزان افزايش عملكرد در اين شرايط (ميانگين 3794 كيلوگرم در هكتار) افزون بر سه برابر شرايط ديم (ميانگين 1170 كيلوگرم در هكتار) است. افزايش عملكرد ناشي از تك‌آبياري بهاره نسبت به شرايط ديم، بيش از 1000 كيلوگرم در هكتار است و اين افزايش عملكرد ناشي از بهبود ظرفيت آب خاك در فاز زايشي و بهبود اجزاي عملكرد (خصوصاً وزن هزار دانه) است. بنابراين وقتي كه حد بهينه تك‌آبياري با مديريت مناسب زراعي تركيب شود، عملكرد جو به طور چشمگير افزايش مي‌يابد.

This study investigated the effect of sowing date and limited water allocation management for single irrigation on the grain yield of rainfed barley. The experiment was a split-split plot arranged in a randomized complete block design with three replications from 2004 to 2006 at the main station of the Dryland Agricultural Research Institute at Maragheh. The treatments comprised three sowing dates (early, normal, late) and Yesevi-93 (Abidar), and Dayton (URB79-7) barley varieties. The single irrigation allocations tested were rainfed, planting time irrigation (50 mm and 100 mm), and spring irrigation (50% and 100% depletion of available water). Grain, straw and biomass yields were measured. Barley production function was estimated for total water used (sum of precipitation and irrigation water). Generally, there was a linear function between water use and yield and the effectiveness of the amount and time water allocation was evident. Results showed that single irrigation at planting time and limited single irrigation (50% depletion of available water at root zone) at spring time (during heading to flowering stage) had significant effects on yield and water use efficiency. The average grain yield for single irrigation at planting time (3794 kg.ha-1) was about 300% more than the average for rainfed (1170 kg.ha-1). Single irrigation at planting time caused early crop establishment for autumn and relatively early maturity, which reduced the growing period. The grain yield for spring single irrigation was about 1000 kg.ha-1 more than the average rainfed condition. Spring single irrigation improved soil water content and increased yield and yield components (especially thousand kernel wt.). Thus, wheat production can be substantially and consistently increased under cooperative management of limited single irrigation and agronomic management