اثر مقادير و نحوه تقسيط كود نيتروژن بر شاخص هاي رشد و عملكرد برنج رقم خزر

Effects of Split Application and Levels of Nitrogen Fertilizer on Growth Indices and Grain Yield of Rice

به منظور ارزيابي تاثير مقادير و تقسيط كود نيتروژن بر شاخص هاي رشد و روابط آنها با عملكرد دانه برنج رقم خزر، آزمايشي در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با 11 تيمار در 3 تكرار در سال زراعي 1387 در موسسه تحقيقات برنج كشور در رشت به اجرا گذاشته شد. مقادير كود نيتروژن در سه سطح (10N، 20N و 30N كيلوگرم در هكتار) بر اساس محتواي كلروفيل بالغ ترين برگ كه با استفاده از دستگاه كلروفيل متر دستي (SPAD-502) كه در سه حد آستانه 36S، 38S و 40S اندازه‌گيري مي‌شد، به خاك افزوده شدند. نتايج نشان داد كه به ترتيب در تيمار S38N30 (SPAD38+30 kgN) و S40N30 (SPAD40+30 kgN) كه بالاترين مقدار كود نيتروژن (103 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار) را دريافت كرده بودند، بالاترين شاخص سطح برگ (28/3 و 13/3 ) و سرعت رشد گياه (86/29 و 34/29 گرم بر مترمربع در روز) و در تيمار S40N30 بالاترين دوام سطح برگ (86/1392 سانتي مترمربع در روز) بدست آمد. نتايج تجزيه رگرسيوني نشان داد كه در مرحله گلدهي بين عملكرد دانه و سرعت رشد گياه (**87/0= r2)، شاخص سطح برگ (**88/0= r2) و دوام سطح برگ (**76/0= r2) رابطه خطي و مثبتي وجود داشت. با توجه به اينكه بالاترين ميزان عملكرد دانه و كارايي زراعي مصرف نيتروژن نيز در تيمار S40N30 مشاهده شد (به ترتيب 5955 كيلوگرم در هكتار و 5/23 كيلوگرم بر كيلوگرم)، به نظر مي‌رسد كه دليل اصلي افزايش عملكرد دانه در اين تيمار، بهبود شاخص هاي رشد (به ترتيب سرعت رشد گياه، شاخص سطح برگ و دوام سطح برگ) و استفاده بهينه از كود نيتروژن مصرف شده بوده است. مصرف نوبتي(تقسيط شده) كود نيتروژن به مقدار مناسب و مطابق با نياز گياه، باعث جلوگيري از تلفات آن در برنج شده و به صرفه جويي در مصرف كود كمك خواهد كرد.

In order to evaluate the effects of nitrogen levels and its split application on growth indices and their relationship with grain yield of rice (cv. Khazar), a field experiment was conducted at Rice Research Institute of Iran with 11 treatments arranged in a randomized complete block design with 3 replications in 2008. Nitrogen fertilizer levels (10, 20 and 30 kg.ha-1) were applied according to three chlorophyll meter (SPAD-502 reading thresholds) (36, 38 and 40) of fully developed leaf of rice plant. Results showed that in S38N30 (SPAD38+30 kgN) and S40N30 (SPAD40+30 kgN) treatments which were received maximum rate of nitrogen fertilizer (103 kgN.ha-1), maximum LAI (3.13 and 3.28) and CGR (29.86 and 29.34 g.m-2) were observed and in S40N30 treatment maximum LAD (1392.86 cm2.day-1) was observed. Analysis of regression showed that there was a significant linear relationship between grain yield and CGR (r2= 0.87**), LAI (r2= 0.88**) and LAD (r2= 0.76**). Maximum grain yield and nitrogen agronomic efficiency (5955 kg.ha-1 and 23.5 kg.kg-1, respectively) were also observed in S40N30 treatment. It seems that the main reason of increasing grain yield in this treatment was improvement of growth indices (CGR, LAI and LAD, respectively) and effective consumption of nitrogen fertilizer. Considering higher grain yield and nitrogen use efficiency in this treatment, it seems that split application of nitrogen in proper rate according to plant demand, may economize nitrogen fertilizer and prevent of its losses in rice production.