مطالعه بافت‌شناسي بخش دفعي كليه ماهي كپور علفخوار

Histological study of excretory portion of kidney in Grass carp (Ctenopharygodon idella)

ماهي كپور يكي از مهمترين ماهيان پرورشي در ايران است و بخش دفعي كليه اين ماهي در مطالعه حاضر از نظر بافت‌شناسي مورد ارزيابي قرار گرفت. در اين پژوهش ساختار بافت‌شناسي كليه 11 قطعه ماهي كپور علفخوار با ميانگين وزني 4/183±18/818 گرم و طول متوسط 63/2±81/39 سانتي‌متر مورد بررسي هيستولو‍ژيك و هيستومتريك قرارگرفته است. پس از خارج كردن كليه‌ها از محوطه بطني، از بخش‌هاي مختلف آنها‌ نمونه‌گيري شده و سپس به روش معمول تهيه مقاطع بافتي، بلوك‌ها تهيه و برش‌ها مورد رنگ‌آميزيH&E قرار داده شدند. مشاهدات ماكروسكوپيك نشان داد كه كليه ماهي كپور علفخوار به رنگ قرمز تيره در زير ستون فقرات واقع شده و از سه بخش سر، بدنه و دم تشكيل شده است. نتايج ميكروسكوپيك اين پژوهش نشان داد كه كليه ماهي كپور علفخوار همانند ساير ماهيان استخواني، از دو بخش دفعي و بافت‌هاي خون‌ساز و لنفوييدي تشكيل شده است. بخش دفعي كليه اين ماهي از جسمك‌هاي كليوي و لوله‌هاي ادراري تشكيل شده است. جسمك‌هاي كليوي شامل كپسول بومن و گلومرول مي‌باشند. در برش‌هاي ميكروسكوپيك از گلومرول، سلول‌هاي اندوتليال و مزانژيال و گلبول‌هاي قرمز هسته‌دار (بالغ) به خوبي قابل مشاهده بودند. جسمك‌هاي كليوي اين ماهي نيز مانند ماهيان استنوهالين آب شيرين، بزرگ مي‌باشند. تعداد آنها در بخش بدنه (46/±62/7 در يك ميدان ديد با بزرگنمايي 20) نسبت به بخش سر كليه (9/1±85/3 در يك ميدان ديد با بزرگنمايي 20)، تقريباً دو برابر است. لوله‌‌هاي ادراري از بخش‌ گردني، بخش لوله پيچيده نزديك (قسمت اول و دوم)، بخش مياني و بخش لوله پيچيده دور تشكيل شده‌اند. در بررسي لوله‌هاي ادراري مشاهده گرديد كه بخش گردني از سلول‌هاي مكعبي تا استوانه‌اي كوتاه با سيتوپلاسمي بازوفيليك و هسته بيضي شكل در قاعده تشكيل شده است. قسمت اول لوله پيچيده نزديك با سلول‌هاي بلند استوانه‌اي و سيتوپلاسم ايوزينوفيليك خفيف و هسته گرد يا بيضي شكل كه بيشتر در قاعده قرار دارد، قابل تشخيص بود. سيتوپلاسم راسي اين سلول‌ها نسبت به قاعده روشن‌تر بوده و لبه مسواكي به وضوح ديده شد. قسمت دوم لوله‌هاي پيچيده نزديك نيز با سلول‌هاي پوششي استوانه‌اي بلند‌تر از قسمت اول اين لوله‌ها و سيتوپلاسم كاملاً ايوزينوفيليك و هسته بيضي شكل كه بيشتر در مركز قرار دارد، مشاهده گرديد. لبه مسواكي در اين قسمت نيز قابل تشخيص بود. قسمت مياني لوله‌هاي ادراري در ماهي مورد مطالعه بر خلاف برخي ديگر از گونه‌هاي ماهي، وجود داشته و ديواره آن از سلول‌هاي پوششي مكعبي تا استوانه‌اي كوتاه و كاملاً ايوزينوفيليك تشكيل شده است. لبه مسواكي در اين لوله به خوبي مشخص نبود. بخش لوله پيچيده دور هم از سلول‌هاي استوانه‌اي كوتاه با هسته‌اي بيضي شكل در قاعده تشكيل شده است. سيتوپلاسم اين سلول‌ها رنگ ايوزين كمي به خود مي‌گيرند. پس از لوله پيچيده دور، بخش لوله‌هاي جمع‌كننده كه در اطراف آنها بافت ماهيچه‌اي صاف و بافت همبند وجود دارد، قابل تشخيص بود. بعد از لوله‌هاي جمع‌كننده، مجاري كوچك‌تر و سپس بزرگ‌تر ادراري مشاهده گرديد كه در اطراف ديواره اين مجاري نيز بافت همبند و بافت عضلاني صاف مشاهده شد.

Grass carp is one of the most important fish in Iran and the excretory portion of its kidney was histologically studied in present research. The kidneys of 11 live normal Grass carps (Ctenopharyngodon idella) with average weight of 818.18±183.4gr and standard length 39.81±2.63 cm, were removed by autopsy. The sections were made by paraffin embedding method and stained by H&E. The kidneys were dark-red in color and situated in ventral region of the vertebral column of Grass carp and the kidneys were divided to head, body and tail parts and light microscopic studies showed that the kidneys in Grass carp included excretory, haematopoetic and lymphoid tissue portions the same as other species of fish. Excretory portion of kidney parenchyma consisted of renal corpuscle and urinary tubules. Renal corpuscles were composed of glomerulus and bowman,s capsule. The renal corpuscles of kidney were large similar to that of freshwater stenohaline fish. The number of renal corpuscles in body portion (7.62±42) was nearly two times more than head portion (3.85±1.9). Microscopic study of urinary tubules showed the presence of neck segment which is consisted of a single layer of cuboidal to low columnar epithelial cells with weak basophilic cytoplasm and round or oval nuclei in the basal region of the cells. The first proximal segment was lined by tall columnar epithelial cells with basal nuclei and slightly eosinophilic cytoplasm. Apical microvilli (brush border) protruded deeply into the lumen. The apical cytoplasm of these cells was lighter than basal cytoplasm. The second proximal segment had a taller columnar epithelium with more centrally located nuclei and a less developed brush border. The cytoplasm of these cells was stained intensely eosinophilic. Intermediate segment was well developed in the Grass carp (instead of some other species) and had a narrow lumen that surrounded by cuboidal to short columnar epithelial cells with inconspicuous brush border. Staining was still strongly eosinophilic. The distal segment was lined with low, relatively clear columnar epithelial cells which had oval nuclei in basal portion. Columnar epithelium was lightly eosinophilic. Collecting tubules were identified with layers of smooth muscle and connective tissue. After collecting tubules, small and then large urinary ducts were seen with layers of smooth muscle and connective tissues. Key words: