كثرت روش شناسي پژوهش: افول پوزيتيويسم يا مرگ حقيقت؟

Methodological Pluralism: Decline of Positivism or Demise of Actuality?

خطر فرو افتادن طيف گسترده و شناخته شده پژوهش‌هاي كيفي به ورطه هولناك انكار حقيقت و هيچ انگاري در لواي عطش آزادسازي فهم، معنا و پژوهش از چنبره، هژموني و انحصار روش‌هاي كمّي به خصوص براي جوامع علمي مانند ما كه در آستانه شكستن انحصار روش شناختي و توجه به روش شناسي هاي غير متعارف هستند، بسيار جدي است. اين خطر مبتني بر حقيقت وجود ويژگي‌هاي «دوگانه» يا تقابل‌هاي معنادار و مهمي است كه ميان روش شناسي هاي كمّي و كيفي وجود دارد. فايق آمدن بر اين خطر نيز مستلزم توجه به «سه‌گانه‌ها» يا «سه وضعيتي‌هايي» است كه نشان مي‌دهد گريز از «قطعيت» موعود و البته موهوم كمي گرايي نبايد به پناه ناگزير به «نسبيت» و هيچ انگاري در لواي پژوهش كيفي بينجامد، بلكه وضعيت سومي به نام «كثرت» نيز متصور است و بايد به عنوان پناهگاه كيفي گرايان به رسميت شناخته شود. نگارنده تلاش نموده است تا پاره‌اي از دوگانه‌هايي كه منشا سو تفاهم‌هاي برخي كيفي گرايان شده را مطرح نمايد و نيز سه‌گانه‌هايي را كه موجب خلاصي از اين سو تفاهم‌ها و رها شدن كيفي گرايي از نسبت‌هاي به چسب و ناچسب است، تبيين نمايد. نتيجه اين كه طرفداران رويكردهاي كيفي بايد ضمن مغتنم شمردن مفهوم كثرت از فرو غلتيدن به دام نسبيت بر حذر باشند و بدين ترتيب به اين رويكرد جديد پژوهش، اعتبار و وجاهت بخشند. براي خلاصي از اين دام، علاوه بر تبيين نظري حد فاصل ميان قطعيت تا نسبيت كه همان كثرت است به موضوع التزام به رفتار روشمند توسط پژوهشگران، به ويژه پژوهشگراني كه هنجارشكنانه به سمت رويكردهاي غير متعارف روي مي‌آورند، تاكيد شده است.

The danger of qualitative research methodologies falling into the fatal trap of relativism and null (non-existent) reality in an honest and worthy pursuit to emancipate human knowledge and understanding from the dominant account offered by quantitative methodologies is a serious one. It should be taken as even more serious for research communities who have just begun to practice breaking away from the hegemony of conventional methodologies like Iran. This danger can be traced back to the presumed dichotomies or the either – or arguments that are widely believed to explain the differences discriminating quantitative and qualitative camps. To overcome this danger on the other hand, it is argued that researchers need to take refuge in ”trichotomies” that provide a space to define a third epistemic position that is as far from the illusionary position of “certainty” claim embraced by quantitative approaches as it is from the position of “uncertainty” or equal validity of all claims that threatens the well-being of qualitative approaches. The third epistemic position is referred to as “pluralism”. It is argued that pluralism, if defined properly and acted upon intelligently, could become the safeguard against relativism, most often attributed to findings of qualitative research or accounts of reality entertained by such research. Qualitative research, it is stressed, will gain much ground in terms of legitimacy and persuasiveness and in rightfully breaking the existing hegemony, if their agents are guided by the wisdom inherent in “trichotomies”. In addition to a theoretical remedy for the problem, the article proceeds to offer a practical strategy for researchers that, if properly acted upon, will attribute a rigorous status to research findings emerging from qualitative methodologies. The practical strategy explained here is referred to as method-boundedness.