اثر آللوپاتي گياه اسپند (Peganum harmala L.) بر دو گونه مرتعي Agropyron desertorum و Agropyron elongatum

The allelopathic effect of Peganum harmala L. on two rangeland species (Agropyron desertorum and Agropyron elongatum)

چكيده با توجه به حساسيت مختلف گونه‌هاي علف هرز به مواد آللوكميكال گياه اسپند، مي توان به كشف گونه‌هاي مقاوم به مواد بازدارنده اين گياه، در امر اصلاح و احيا مناطق بحراني مراتع كشور اميدوار شد. اين تحقيق به منظور تعيين توان آللوپاتي گياه اسپند (Peganum harmala L.) بر دو گونه مهم اصلاح مراتع (Agropyron desertorum و Agropyron elongatum) انجام شد. اثر نوع پودر (هوايي و زيرزميني)، نسبت (در پنج سطح 0 ، 5، 10 ،15 و 20 درصد) و مرحله فنولوژي (رويشي، گل‌دهي و بذردهي) گياه اسپند بر شاخص‌هاي جوانه‌زني (سرعت و درصد) و رشد (طول ريشه و ساقه) دو گونه علف گندمي بياباني و بلند، در قالب طرح آماري فاكتوريل با سه تكرار، اعمال گرديد. همچنن آزمايش ديگري جهت مشاهده اثر خاك محيط رويشگاه بر متغير‌هاي وابسته گونه‌هاي اصلاحي، در قالب طرح آماري كاملاً تصادفي با سه تكرار انجام شد. اثر آللوكميكال‌هاي مرحله بذردهي بر تمامي شاخص‌هاي هر دو گونه كم تر از مرحله رويشي و گل‌دهي بود. با افزايش نسبت پودري، در همه شاخص‌ها كاهش معني‌داري مشاهده شد. حساسيت منفي معني‌دار تمامي متغير‌‌هاي جوانه‌زني و رشد در هر دو گونه به مواد آللوكميكال اندام هوايي مشاهده شد و در علف‌گندمي بياباني اين حساسيت شديدتر بود. هرچند در شرايط استفاده خيلي زياد از مواد خشك گياه اسپند (شرايطي كه در طبيعت با آن روبه رو نيستيم)، علف گندمي حساسيت كمتري نشان داده است، ولي با توجه به اثرگذاري مواد بازدارنده خاك محيط رويشگاه، استفاده از گياه علف گندمي بياباني برتري دارد. برداشت پيكره هوايي گياه چند ساله اسپند در قبل و بعد از طرح‌هاي مرتع‌كاري، راه حل پيشنهادي اين تحقيق آزمايشگاهي جهت كاهش اثرات آللوپاتي گياه بستر اسپند است.

Abstract Different responses of some weed species to Peganum harmala L. allelochemicals requires to find resistant species to this plant (with high allelopathy potentiality) in order to improvement of critical rangelands. In order to determine allelopathic potential of Peganum harmala L. on two important rehabiting species such as Agropyron desertorum and Agropyron elongatum, the effects of factors of this donor plant as kinds of powder (aerial and uederground parts), propertion levels (0, 5, 10, 15 and 20%) and phenology stages (vegetative, flowering and seeding) were measured on germination (speed and percentage) and grow (root and stem length) indices in factorial design with 3 replications. Another experiment was done to investigate the effects of natural habitate soil in a rondom design with 3 replications. Allelochemicals effect in seeding stage on all dependent variables of two recipient species was lower than vaegetative and flowering stages. All indices was decreased with an increase in powder propertion. Significanthly negative response of germination and growth indices was observed in allelochemicals of aeria part and this response was severe in Agropyron desertorum Considering the negatively lower response of Agropyron elongatum to large amount of Peganum harmala dry matterr powder the effects of natural habitate soil, Agropyron desertorum is prefered for improving rangelands with Peganum harmala bed. Harvesting of aerial parts of Peganum harmala before and after rehabitation projects are recommonded for decreasing of its allelopathic effects.