ساختار توده‌هاي اوري (Quercus macranthera) در جنگل‌هاي استان گلستان

Structure of Oak (Quercus macranthera) Forest Stands in the Golestan Province

مطالعه ساختار جنگل، امروزه از مباحث مورد توجه و ضروري به‌ويژه در راستاي اهداف جنگل‌شناسي نزديك به طبيعت است. گرچه بررسي‌هاي ساختار جنگل به‌طوركلي در جنگل‌هاي كوهستاني و ارتفاعات فوقاني جنگل‌هاي شمال كاملاً بديع مي‌باشد، ولي شناسايي ساختار توده‌هاي اوري به‌عنوان جنگل‌هاي حفاظتي واقع در شرايط سخت كليماتيك و حساس، امري مهم و ضرورتي انكارناپذير است. با آگاهي و مديريت صحيح مي‌توان زمينه استقرار يك زادآوري مناسب و پايداري اين رويشگاه‌ها را براي نسل بعد فراهم نمود. در اين پژوهش سه منطقه از رويشگاه‌هاي اوري كه از تخريب كم‌تري برخوردار بودند در سطح ارتفاعات استان گلستان (‌منطقه درازنو، شيرين‌آباد و لوه) انتخاب و در هر رويشگاه چهار قطعه نمونه يك هكتاري (100×100 متر) به‌صورت انتخابي تعيين و اطلاعات مربوط به ساختار جنگل در اين مناطق اندازه‌گيري و ثبت شد. در هر پلات به‌منظور بررسي زادآوري، 4 ميكروپلات 225 مترمربعي (15×‌15 متر) در چهار گوشه پلات تعيين گرديد. در داخل ميكروپلات‌ها فراواني زادآوري در كلاسه‌هاي قطري و ارتفاعي به تفكيك گونه ثبت گرديد. در ضمن در هر يك از توده‎ها يك پلات مستطيل شكل به مساحت 1000 مترمربع (50‌×‌20 متر) به‌عنوان شاخص كل توده براي ترسيم ساختارهاي افقي و عمودي انتخاب و در هر پلات همه درختان با ارتفاع بيش از 3/1 متر آماربرداري شدند. داده‌ها با از استفاده از نرم‌افزارهاي مناسب (مانند Excel‌ و SPSS) تجزيه و تحليل و با استفاده از نرم‌افزار SVS، ساختار توده‌ها ترسيم شد. نتايج اين پژوهش نشان داد كه گونه اوري با حضور چشم‌گير خود در رويشگاه 1 (منطقه درازنو‌- كردكوي) و رويشگاه 2 (ارتفاعات منطقه شيرين‌آباد- علي‌آباد‌) به‌عنوان گونه اصلي و غالب تيپ نمود مي‌يابد. در رويشگاه 3 لوه، اوري به‌عنوان گونه همراه توده پراكنش دارد. توده اوري دررويشگاه 1 وضعيت بهتري نسبت به دو رويشگاه ديگر دارد به‌نحوي‌كه در اين رويشگاه، حداكثر تاج پوشش توده جنگلي 61 درصد (5/76 درصد سهم اوري و 5/23 درصد سهم ساير گونه‌ها)، سطح مقطع برابر‌ سينه 12/42 متر‌مربع در هكتار‌، ميانگين قطر برابر‌ سينه توده 80 سانتي‌متر و ميانگين ارتفاع درختان توده 5/14 متر به‌دست آمده است. نمودارهاي توزيع تعداد در طبقات قطري توده‌ها نشانگر توده‌هاي ناهم‌سال منظم است ولي به‌جز رويشگاه 1، وضعيت ديگر رويشگاه‌ها از نظر زادآوري بسيار ضعيف و نگران‌كننده هستند. نتايج به‌دست آمده از آزمون F براي مقايسه ميانگين‌هاي قطر برابر‌ سينه، ارتفاع درختان، حجم سرپا و رويه‌زميني رويشگاه‌هاي مورد مطالعه نشان داد كه در سطح 5 درصد اختلاف معني‌داري بين رويشگاه‌ها مشاهده مي‌شود.

Study of forest structure is one of the basic requirements to achieve the objectives of close to nature silvicultural treatments. The study of forest structure in northern parts of the country is a new and important approach, besides more attention should be paid on the necessity of the structure of local oak forests, due to the harsh environment and its sensitivity. For the purpose of this research, three representative sites were carefully selected after a concise field and map recognition at the Golestan province mountainous forests (Derazno, Shirinabad, and Loveh). At each site, 4 sample plots with one hectare area (100×100 m) were established according to a random systematic design. In addition, at four parts of each sample plot a subplot (15×15 m) were determined for regeneration study. At each main plot, a 20×50 m plot was also established for further study of vertical and horizontal profile. The statistical packages used for all analyses were SPSS-and SVS. Results showed that, Quercus macranthera is the dominant species at site one (Derazno, Kordkoy) and site two (Shirinabad-Aliabad). Maximum crown canopy was 61% of the total (76.5% and 23.5% for Quercus macranthera and other species, respectively). At Derazno site, a more favorable condition compared to the other sites were observed. Stand mean diameter and height were 80 cm and 14.5 m, respectively. Stands diameter distributions showed an uneven-aged shape. The main issue was the fact that the regeneration density was not enough; except for site one at Derazno. The comparison of mean diameter, height, tree standing volume and basal area by using of ANOVA, and F test, suggest a significant difference, at 1% confidebce level for various sites.