تحليل جامعه‌شناختي هوّيت زن در سينماي بيضايي و مهرجويي

Sociological Analysis of the Woman’s Identity in Beyzaie’s and Mehrjooie’s Movies

چكيده: در سال هاي اخير، فيلم به عنوان يك رويداد اجتماعي، بيشتر از قبل مورد توج?ه و عنايت پژوهشگران واقع شد ه است . مقاله ي حاضر نيز با همين موضع و رويكردي مقايسه اي در آثار دو فيلمساز ايراني - بيضايي و مهرجويي - به يك تحليل جامعه شناختي پيرامون بررسي هو?يت زن در چند فيلم برگزيده از اين دو سينماگر پرداخته است. بدين منظور از ميان فيلم هاي بلند ساخته شده ي اي ن دو كارگردان كه در مجموع 27 فيلم را شامل مي شود 14 فيلم به روشِ نمونه گيري خوشه اي برگزيده شد. جهت بررسي محتواي فيلم ها از روش تحليل محتوا استفاده و ضمن مشاهد ه ي مكرر فيلم ها، اطلا عات در قالب پرسشنامه معكوس جم عآوري گرديد. صحنه و هم چنين كليت فيلم، واحد تحليل قرار گرفت و بر اساس آن، هويت زن به عنوان متغيير اصلي و وابسته به شاخص هاي هويت شخصي، هويت نقشي مسلط، سبك زندگي و ... كه ملهم از نظريات چند تن از جامعه شناسان به ويژه ((گيدنز)) و ((جنكينز)) است، تبديل و به مقول هها، زير مقول هها و رده هايي كه تحليل صحنه ها را آسان تر مي كرد تقسيم شدند. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي دهد كه بين آثار سينمايي دو كارگردان به لحاظ ارايه ي هويت اجتماعيِ زن تفاوت معناداري وجود دارد.

In recent years, the cinema as a social phenomenon has been more focused by researchers. The present research had a social analysis of the selected movies made by two Iranian movie makers – Beyzaie and Mehrjooie – to study the woman’s identity. To achieve this end, 17 long films out of 27 were selected based on cluster sampling. To analyze the films, content analysis was used and through repeated observations data were collected within inverse questionnaire format. Scenes and the whole of a film were considered as the units of analysis and based on them the woman’s identity as the main dependant variable was categorized and subcategorized to personal identity, dominant role identity, lifestyle, and the like, inspired from some sociologists’ theories specially Jenkins and Giddings; this made the analysis of the scenes easier. The results indicated that, in respect to presenting the woman’s social identity, there was a significant difference between the two directors in their art works