بررسي ويژگي‌هاي متاثر از تغيير كاربري شاليزار به كيوي‌كاري در برخي خاك‌هاي شهرستان تنكابن، شمال ايران

Investigating the soil properties affected by land use change of paddy rice to kiwi plantation in some soils of Tonekabon County, Northern Iran

تغيير كاربري بخشي از شاليزارهاي شمال كشور به باغ‌هاي كيوي براي جبران خسارات ناشي از بازار نابه‌سامان برنج يكي از شايع‌ترين مشكلات كشاورزي در استان مازندران و گيلان مي‌باشد. با توجه به اقتصادي نبودن كشت برنج در اين مناطق، تبديل شاليزارها به باغ‌هاي كيوي اجتناب‌ناپذير بوده و موجب تغييراتي در ويژگي‌هاي فيزيكوشيميايي، كاني‌شناسي و ميكرومورفولوژيكي اين خاك‌ها مي‌شود. به اين منظور در ايستگاه تحقيقات برنج كشور (غرب شهرستان تنكابن) تعداد 7 خاك‌رخ حفر و تشريح و خصوصيات فيزيكوشيميايي، كاني‌شناسي و ميكرومورفولوژيكي آن‌ها مطالعه شد. عوارضي مانند پوسيده شدن ريشه‌ها در نتيجه نداشتن زه‌كشي مناسب، كلروز شديد و كاهش عملكرد محصول درختان كيوي از مهم‌ترين نتايج سو تغيير نادرست كاربري مي‌باشد. نتايج نشان داد كه مقدار آهن و منگنز قابل استفاده در خاك‌هاي شاليزاري بيش‌تر و مقدار پتاسيم و فسفر كم‌تر از خاك‌هاي زير كشت كيوي است كه از دلايل عمده آن مي‌توان به‌وجود شرايط كاهشي در خاك و تفاوت در مديريت اراضي در دو كاربري اشاره نمود. نتايج كاني‌شناسي گوياي غالبيت اسمكتايت در خاك‌هاي شاليزاري با زه‌كشي ضعيف بود. در حالي‌كه در باغ‌هاي كيوي به‌دليل بهبود وضعيت زه‌كشي از مقدار اسمكتايت كاسته و مقدار ورمي‌كولايت افزوده شده است، زيرا در اين شرايط آب‌شويي ذرات ريز اسمكتايت به اعماق سبب بر جاي ماندن ورمي‌كولايت مي‌گردد. نتايج ميكرومورفولوژيكي نيز گوياي تخلخل بيش‌تر در خاك باغ‌هاي كيوي و وجود اشكال تكامل‌يافته‌تر تركيبات آهن در نتيجه اشباع نشدن از سطح و فعاليت بيش‌تر ريزموجودات مي‌باشد.

Land use change from paddy soils to kiwi orchards in north of Iran is one of the most common problems in Mazandaran and Guilan provinces which is mainly caused by agricultural communities to compensate the damages caused by unstable rice marketing. Due to insufficient income of rice cultivation in this area, the conversion of paddy to kiwi orchard is inevitable which causes changes to soil physico-chemical, mineralogical and micromorphological properties. The experimental farm of Rice Research Station (West of Tonekabon, Northern Iran) was selected and 7 pedons were dug, described and sampled and their physicochemical, mineralogical and micromorphological properties were analyzed. Features such as roots rot due to very poor drainage, intense chlorosis and yield decrease of kiwi were the main consequences of incorrect land use change. Available iron and manganese amounts in paddy soils were higher while phosphorus and potassium contents were lower than the soils under kiwi plantation. This could be attributed to the reduced condition and different land management practices. Mineralogical results indicated that smectite was the most dominant mineral in the studied paddy soils while under kiwi fruit land use with moderately drainage condition, smectite content decreased and some vermiculite formed. Micromorphological results also indicated that due to unsaturated condition at the upper layers and high biological activities, pore volume increased and more developed iron features have been revealed after kiwi orchard establishment.