بررسي فرآيند هاي اوليه و ثانويه در كانسار منگنز نصيرآباد، جنوب نيريز، با استفاده از كاني شناسي و زمين شيمي ايزوتوپ هاي سرب

Investigation on primary and secondary processes in Nasirabad manganese deposit, south of Neyriz: using mineralogy and Pb isotope geochemistry

كانسار منگنز نصيرآباد در استان فارس، در هشت كيلومتري جنوب‌غرب نيريز و در پنج كيلومتري جنوب نصيرآباد قرار دارد. اين منطقه از لحاظ ساختاري در بخش جنوب‌شرقي زون زاگرس رانده‌شده واقع شده است. كانه زايي منگنز در اين منطقه به‌صورت لايه هاي منگنز دار و نودول هاي منگنز است كه به‌صورت بين‌لايه اي با نهشته هاي چرتي زون راديولاريتي پيچكان قرار دارد. در اين مطالعه، كاني شناسي و زمين شيمي اورانيم، توريم و ايزوتوپ هاي سرب به‌منظور بررسي فرآيندهاي اوليه و ثانويه به‌كار گرفته شد. بدين‌منظور، علاوه بر مطالعات پتروگرافي و XRD، براي سنجش اورانيم، توريم و ايزوتوپ هاي سرب، از آناليز ICP-MS استفاده شد. جدايش شديد فازهاي آهن و منگنزدار و نبود فازهاي كانيايي آهن دار در مطالعات XRD، حضور بلورهاي تودوروكيت به‌صورت همزمان زايش با كوارتز، نسبتهاي بالاي U/Th در تعدادي از نمونه ها و نمودار توريم در مقابل اورانيم، نشان‌دهنده ورود سيالات گرمابي منگنزدار به حوضه رسوبي كانسار منگنز نصيرآباد است. وجود پيرولوزيت به‌صورت جانشيني در پوسته راديولاريت‌ها، پركننده حفرات سنگ ميزبان، احاطه‌كننده باطله و پركننده شكستگيها در تعدادي از نمونه ها، اثبات‌كننده تاثيرگذاري فرآيندهاي برون زاد ثانويه بر كانه زايي اوليه گرمابي است. وجود مقادير غيريكنواخت 206Pb/Pb204، 207Pb/Pb204 و 208Pb/Pb204 نشان‌دهنده نبود فرآيندهاي يكنواخت گرمابي در حوضه رسوبي است و حاكي از مخلوط‌شدگي ايزوتوپ هاي سرب سيال گرمابي با ايزوتوپ هاي سرب از منشا ثانويه مي‌باشد. وجود ضرايب همبستگي قوي ميان مقادير مطلق ايزوتوپ هاي راديوژنيك سرب و عناصر نامحلول با ميدان پايداري بالا (HFSE) مانند 207Pb در مقابل Nb (81/0r=)، 207Pb در مقابل TiO2 (93/0r=)، 207Pb در مقابل Th (79/0r=) و همچنين همبستگي قوي اين عناصر با پاره اي از اجزاي مافيك مانند 208Pb در مقابل Fe2O3 (94/0r=) و Th در مقابل MgO (86/0r=) نشان دهنده ورود سرب راديوژنيك همراه با مواد آواري مافيك به حوضه رسوبي است. وجود روند خطي مشابه ميان نسبتهاي 206Pb/Pb204 در مقابل 208Pb/Pb204 و 207Pb/Pb204 در نودول ها و لايه هاي منگنزدار، بيانگر وجود شرايط زمين شيميايي يكسان در شكل‌گيري نودول ها و لايه هاي منگنزدار است و نشان مي دهد فرآيندهاي شست‌و‌شو و نهشت دوباره منگنز، تاثيري در تغيير نسبتهاي ايزوتوپي نداشته اند.

The Nasirabad manganese deposit is located 5 km south of Nasirabad, 8 km SW of Neyriz in the Fars province. Structurally, the area is placed in the southeastern part of Zagros thrust belt. In this area, the manganese mineralization occurred as ore layers and nodules, interlayered with Pichakun radiolarite chert deposits. In this study, mineralogy and geochemistry of uranium, thorium and lead isotopes were used to investigate the primary and secondary processes. In this way, in addition to petrographic and XRD studies, ICP-MS analysis was carried out in order to measure the U, Th and Pb isotopes. The strong fractionation of Fe and Mn phases and also the absence of Fe-bearing minerals in the XRD results, presence of syngenetic todorokite and quartz crystals, high U/Th ratios in some samples and Th versus U diagrams, all indicate entrance of Mn-bearing hydrothermal fluids into the sedimentary basin of the Nasirabad manganese deposit. The pyrolusites in radiolarites tests as replacement textures, host rock space filling and fracture filling pyrolusites, indicates the influence of secondary exogenic processes on primary hydrothermal mineralization. Non-homogenous 206Pb/Pb204, 207Pb/Pb204 and 208Pb/Pb204 values show non-steady hydrothermal processes in the sedimentary basin and indicate mixing of hydrothermal lead isotopes with another secondary source. Strong positive correlation between absolute values of radiogenic lead isotopes and insoluble High Field Strength Elements (HFSE) such as 207Pb vs Nb (r=0.81), 207Pb vs TiO2 (r=0.93), 207Pb vs Th (r=0.79) and strong correlation between these elements and some mafic components like 208Pb vs Fe2O3 (r=0.94) and Th vs MgO (r=0.86) represent entrance of radiogenic lead with mafic detrital materials into the sedimentary basin. Similar linear trend among 206Pb/Pb204 vs 208Pb/Pb204 and 207Pb/Pb204 ratios in nodules and manganese layers show the same geochemical condition in Mn-nodules and layers formation and indicate that isotopic ratios were unaffected by secondary processes including leaching and redeposition of manganese.