ارزيابي پهنـه هاي تحت خطر فرسايش خاك در حوضه سراسكندر چاي، دامنه هاي شرقي كوهستان سهند با استفاده از مدل USLE و GIS

Assessment of Soil Erosion Risk in Sareskandar Chay Catchment, Eastern Slope of Sahand Mountain Using USLE Model and GIS

چكيده با تداوم روند خشكي محيط و مديريت غيراصولي آن، فرسايش خاك به يكي از مهم ترين مسايل دامنه هاي شرقي سهند تبديل شده است. در اين محدوده و در مقياس حوضه اي، عوامل متعددي در زمينه سازي و تشديد فرسايش خاك دخيل هستند. در محدوده مورد مطالعه - به عنوان يك منطقه نيمه خشك واقع در دامنه هاي شرقي كوهستان سهند (شمال غرب ايران) - خاك تحت فرسايش شديد آبي قرار گرفته است. آثار اين فرسايش در محدوده مورد مطالعه - به عنوان يك محدوده كشاورزي و دامپروي مهم كشور ـ به صورت سطوح آشفته با خندق ها و شيارهاي متعدد ظاهرشده است. براي بررسي علل و عوامل فرسايش آبي و شناسايي محدوده هاي تحت خطر فرسايش از مدل USLE استفاده و از تكنيك GIS بهره گيري شده است. در اين مقاله، با استفاده از مدل مذكور كه اساس آن بكارگيري پارامترهاي توپوگرافي، اربري، بارندگي و نوع خاك است، فرسايش آبي مورد تحليل قرار گرفته و در نهايت محدوده هاي تحت خطر، پهنه بندي شده است. نتايج اين بررسي ها نشان مي دهد كه در بين عوامل مورد بررسي، طول و شيب دامنه به عنوان عوامل توپوگرافي، نقش اصلي در فرايند فرسايش ايفا مي كنند. در محدوده مورد مطالعه، طول دامنه، نوع و الگوي فرسايش را تعيين مي كند. در بخش هايي كه طول دامنه افزايش افته، خندق-هاي عميق تشكيل گرديده و با افزايش ميزان سيلت ، فرسايش خطي نيز تشديد شده است. نقشه پهنه بندي خطرفرسايش نشان مـي دهد كه شيب هاي منتهي بـه دشت هاي سيلابي از پتانسيل بالايي بـراي تشديد فرسايش آبي برخوردارند.

Assessment of Soil Erosion Risk in Sareskandar Chay Catchment, Eastern Slope of Sahand Mountain Using USLE Model and GIS Abstract Soil erosion is a serious problem, due to progressive arid condition and incorrect management on the eastern slopes of Sahand Mt. Many parameters are aggravating soil erosion in this study area and in catchment scale. Soil is under intensive water erosion as a semi arid area on the slopes of Sahand (NW of Iran).The traces of this erosion has become apparent with the shapes of surface disturbances and gullies and rills in agricultural and grazing lands. In order to investigate causes and factors of water erosion and defining risky lands, we used USLE model and GIS techniques. In this article water erosion and susceptible land erosion, were analyzed using topographic factors, landuse, and precipitation and soil type. The results of study suggested that length and gradient of slope is play important role in erosion processes. In study area, the pattern and type of erosion is defined by length. In some parts of the area where length of slope is increased, depth of gullies is also increased. In addition, when silt composition is increased, linear erosion is also aggravated. The zoning map shows that slopes toward flood plains have very high potential for water erosion Keywords: Soil erosion, Linear erosion, Soil erosion risk zoning, USLE, Sareskandar Chay, Eastern slope Sahand Mt.