مقايسه شاخص‌هاي مختلف رشد و توليد بذر در نهالهاي دانه‌رست و قلمه‌رست هوهوبا

Comparison of growth characteristics and seed production in jojoba (Simmondsia chinensis) seedlings and cuttings

درختچه هوهوبا (Simmondsia chinensis (Link) C. K. Schneid.) يكي از گياهان بسيار مقاوم‌ به خشكي و مولد دانه‌ها‌ي حاوي 50 درصد روغن يا موم مايع (Liquid wax) است كه در صنايع داروسازي، مواد و لوازم آرايشي و بهداشتي، توليد روغن خوراكي و غيره مصرف مي‌شود و توانمندي فراواني دارد. به‌منظور بررسي موفقيت ازدياد رويشي براي توليد نهال‌هاي همگن و مقايسه با نهال‌هاي بذري، تعدادي قلمه‌ ريشه‌دار شده يكساله‌ همراه با نهالهاي بذري همسال در اسفند 1385 در جهرم كاشته شدند و درصد زنده‌ماني و شاخص‌هاي مختلف رشد از قبيل ارتفاع، قطر تاج، تعداد شاخه‌ها و مقدار توليد بذر در طول پنج سال اندازه‌گيري و يادداشت‌برداري شده و داده‌ها توسط نرم‌افزار SAS مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفتند. درصد زنده‌ماني نهال‌هاي حاصل از قلمه‌هاي ريشه‌دار (قلمه‌رست) و نهالهاي بذري (دانه‌رست) در پنج سالگي به‌ترتيب 90 و 82 درصد بود. البته در مقايسه ميانگين‌ها به‌روش دانكن (پنج درصد)، ارتفاع و قطر تاج نهالهاي نر و ماده دانه‌رست به‌طور معني‌داري از نهالهاي قلمه‌رست بيشتر بود. همچنين ميانگين تعداد شاخه‌هاي اصلي نهالهاي ماده دانه‌رست نسبت به نهال‌هاي قلمه‌رست (نر و ماده) به صورت معني‌داري افزايش نشان داد، اما ميانگين تعداد بذر در هر پايه از درختچه‌هاي قلمه‌رست به‌صورت معني‌داري (پنج درصد) بيش از درختچه‌هاي دانه‌رست بود. به‌طوركلي از نظر مقاومت به سرما تفاوت معني‌داري بين نهال‌هاي دانه‌رست و قلمه‌رست مشاهده نشد. بنابراين توصيه مي‌شود در احداث باغ هوهوبا به‌منظور توليد بذر، در كشت آبي و باغباني از نهالهاي قلمه‌رست و يا ريزازديادي شده و در توسعه فضاي سبز در مناطق خشك، از نهالهاي دانه‌رست استفاده شود.

Jojoba (Simmondsia chinensis (Link) C. K. Schneid) is a very tolerant shrub to drought condition. Its seeds contain about 50 % oil or liquid wax and have a high potential for cosmetic, pharmaceutical, food, etc. In order to study the success of vegetative propagation of jojoba for unique sapling production and comparing them with sexual propagation, some of the annual rooted cuttings and seedlings of the species were planted in 2006 at Jahrom Research Station at same age. Survival and growth characteristic, including total height, crown diameter, number of branches and seed quantity were measured and recorded for five years. The survival of cutting and seed origin shrubs after five years was 90 and 82 percent, respectively. The Duncan analysis showed that total height and crown diameter of cutting origin shrubs (male and female) was significantly greater than the seed origin ones (? < 0.05). In addition, average number of main branches of female seed origin shrubs was significantly more than the cutting origin shrubs (male and female), but average seed mass of individual cutting origin shrubs was greater than the other ones (? < 0.05). There were not significant differences between the two kinds of shrub in respect to their resistance to coldness. It is suggested to use rooted cuttings or explants to establish jojoba plantation at irrigated areas and for seed production, and seedlings for establishing plant cover at arid areas (soil conservation purpose).