تغييرات مكاني و زماني نفوذپذيري خاك متاثر از پخش سيلاب در جنوب دهلران

Spatial and temporal variability of soil infiltration as affected by floodwater spreading in southern Dehloran

اين پژوهش به‌منظور بررسي تغييرات نفوذپذيري خاك در اثر پخش سيلاب در سطح 42000 مترمربع از سال 1383 به‌مدت 4 سال آبي در جنوب دهلران اجرا شد. خاك از رده انتي‌سول‌ها بدون تكامل پروفيلي مشخص با ميانگين بارندگي 2/235 ميلي‌متر است. پس از انتخاب عرصه‌ها و محل شاهد، در 9 نقطه (هر كدام با 3 تكرار) در طول هر عرصه (به ابعاد طول 1400 متر و عرض 300 متر) اندازه‌گيري نفوذپذيري خاك (به روش استوانه‌هاي متحدالمركز) انجام شد. افت سطح آب در استوانه مركزي در فاصله‌هاي زماني 1، 2، 3، 5، 10، 15، 20، 25 و 30 دقيقه‌اي با 3 تكرار تا ثابت شدن سرعت نفوذ ثبت و ميزان نفوذ نهايي محاسبه شد. داده‌ها با استفاده از آزمون t و آزمون غيرپارامتري كراسكال واليس با نرم‌افزارهاي SPSS و MSTAT تجزيه آماري شدند. نتايج نشان داد كه در سال انتهايي اجراي طرح بين سه عرصه و همچنين شاهد در سطح 5 درصد اختلاف معني‌داري وجود داشت. همچنين ميانگين نفوذپذيري پايه در محل شاهد و در محل عرصه پخش سيلاب به‌ترتيب 0/18 و 6/13 سانتي‌متر در ساعت بود كه نشان‌دهنده كاهشي نفوذپذيري در اثر پخش سيلاب بود. در عرصه‌هاي اول، دوم و سوم نسبت به شاهد به‌ترتيب 21، 1/23 و 4/17 درصد كاهش نفوذپذيري مشاهده شد. ماتريس همبستگي پارامترهاي مورد اندازه‌گيري در برابر مقادير نفوذپذيري نشان داد كه از بين ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك، مي‌توان روابط منطقي‌تري بين نفوذپذيري با درصد شن، سيلت و رس برقرار كرد. عواملي مانند نسبت جذبي سديم (SAR) و قابليت هدايت الكتريكي كه بر پخشيدگي ذرات ريز خاك و در نتيجه كاهش نفوذپذيري دخالت دارند در محل مورد آزمايش با درصد كم رس و مقادير فراوان شن تاثيري نداشت. در نتيجه كاهش نفوذپذيري خاك ناشي از افزايش درصد سيلت و رس بود.

This research was carried out to detect the soil infiltration variability as affected by flood spreading in area of 42000 m2 in southern Dehloran during 2004-2007. The studied soil has no profile development and was classified as Entisols. Mean annual precipitation was 235.2 mm. After selection of experimental area and control, infiltration determinations by Kostiakov method were done (from 9 points with 3 replications) in each band as 1400 length and 300 widths. Decrease of water level in central core was determined in time intervals of 1, 2, 3, 5, 10, 15, 20, 25 and 30 minutes with three replications. Data were analyzed by t-test and non-parametric test of Kruskal Wallis by using SPSS and MSTAT software. In the last year (2007), results indicated that between bands and control sites, there were significant differences (in 5% level). Also base infiltrations in control and flood spreading places were 18.0 cm.hr-1 and 13.6 cm.hr-1, respectively. This was indicated that infiltration has reduced trend as affected by flood spreading. In first, second and third bands in comparison with control, there were 21%, 23.1% and 17.4% decrease in soil infiltration. Correlation matrix of parameters indicated that between physical and chemical properties, there were stronger relations between infiltration and soil particle size (sand, silt and clay) than other soil characteristics. SAR and EC did not have any effect on soil infiltration rates because of low amounts of those. So, decrease of soil infiltration was due to increase of clay and silt amounts.