ارزيابي تغييرات ژنتيكي در برخي صفات مورفوفيزيولوژيكي در بلوط ايراني (Quercus brantii Lindl.)

Evaluation of genetic variability of some morpho-physiological traits in brant’s oak (Quercus brantii Lindl.)

تنوع ژنتيكي صفات كمي عامل اصلي بروز اثر متقابل بين جمعيت هاي طبيعي و محيطشان مي‌باشد كه مي‌توان با مطالعه آن برنامه‌هاي اصلاحي گونه‌هاي مختلف را با موفقيت بيشتر انجام داد. در اين تحقيق، بذرهاي 60 درخت مادري گونه بلوط ايراني از عرض ها و ارتفاعات مختلف جنگل هاي زاگرس جمع آوري و در عرصه تحقيقاتي ياسوج كاشته شدند. سپس برخي صفات مورفوفيزيولوژيك مانند عملكرد فتوسيستم II، سطح و وزن برگ، سطح مخصوص برگ و محتواي آب نسبي بر روي نهال هاي دوساله آنها اندازه گيري شد. پارامترهاي مختلف ژنتيكي مانند وراثت پذيري، ضريب تغييرات ژنتيكي و فنوتيپي و درصد واريانس در سطح كل پروونانس ها و نيز در هر پروونانس به صورت جداگانه محاسبه گرديد. نتايج نشان داد كه صفاتي مانند عملكرد فتوسيستم II، سطح و وزن برگ و محتواي آب نسبي در سطح پروونانس و درخت مادري اختلاف معني دار با يكديگر داشتند و نيز وراثت‌پذيري آنها بالا و بين 8/0 تا 1 بود. اما سطح مخصوص برگ داراي وراثت پذيري صفر بود. همچنين بيشترين ضريب تغييرات فنوتيپي و ژنتيكي مربوط به عملكرد فتوسيستم II با ميزان 8/75 درصد و 8/0 بود. بررسي وراثت پذيري هر يك از صفات در سطح پروونانس نشان داد كه وراثت پذيري كليه صفات اندازه گيري شده بجز محتواي آب نسبي در پروونانس هاي مختلف متفاوت است و نمي توان از يك صفت خاص براي گزينش زود هنگام در پروونانس هاي مختلف جنگل‌هاي زاگرس استفاده نمود. اما اندازه گيري همزمان سطح، وزن خشك و وزن اشباع برگ مي‌تواند به ما در گزينش براي داشتن نتاجي با رويش و زنده ماني بالاتر در سطح زاگرس كمك نمايد.

Quantitative genetic diversity is a fundamental component of the interaction between natural populations and their environments, therefore, a better understanding of the nature of the interactions may lead us to more success in breeding programs of different species. Seeds of 60 mother trees of brant’s oak were collected from different latitude and altitude of Zagros forests and sown in a research field of Yasuj, located on the south of Zagross. After two years, several morpho-physiological traits such as efficiency of photosystem II, leaf area and weight, specific leaf area and relative water content of seedlings were measured. Different genetic parameters including heritability, genetic and phenotypic coefficient variation of overall and each provenance were separately calculated. Results showed that the effect of provenances and mother trees were significant for some traits such as efficiency of photosystem II, area and weight of leaf and relative water content. Also these traits had high heritability ranged from 0.8 to 1, whereas in case of specific leaf area, the amount of heritability was zero. The efficiency of photosystem II had also highest amount of genetic and phenotypic coefficient variation (75.8% and 0.8). The amount of heritability was different in each provenance for all measured traits except for relative water content. It was not appropriate to use a single trait in early selection for different provenances in Zagros forests. However, measurement of several morpho-physiological traits such as leaf area, leaf dry and wet weight can help us to select the progenies of the species with higher growth and survival rates in Zagros region.