بررسي اثرهاي هيدرو و اسموپرايمينگ در دماهاي مختلف بر جوانه‌زني و رشد گياهچه مرزه خوزستاني (Satureja khuzistanica Jamzad.) تحت تنش رطوبتي

Effects of hydro and osmopriming in different temperatures on germination and seedling growth of Satureja khuzistanica Jamzad. under drought stress

مرزه خوزستاني (Satureja khuzistanica Jamzad.) ازجمله گياهان متعلق به خانواده نعناعيان است كه گونه‌هاي متعدد آن در مناطق مختلف ايران رويش دارند. مرحله جوانه‌زني يكي از مراحل مهم در دوره رشدي گياهان است كه اغلب تحت ‌تاثير شرايط نامساعد محيطي قرار گرفته و دچار اختلال مي‌شود. در ايران، تنش خشكي يكي از مهمترين عوامل نامساعد محسوب مي‌شود. پرايمينگ يكي از روشهاي بهبود كيفيت بذر براي شرايط تنش است. اين تحقيق به‌منظور بررسي تاثير هيدرو و اسموپرايمينگ در دماهاي مختلف بر بهبود كيفيت بذر مرزه خوزستاني در شرايط تنش رطوبتي انجام شد. آزمايش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار و سه فاكتور اجرا شد. فاكتور اول شامل سه سطح تنش رطوبتي (صفر، 4- و 8- بار)، فاكتور دوم، سه سطح پرايمينگ (صفر، 4- و 8- بار) و فاكتور سوم شامل دو سطح دماي پرايمينگ (15 و 25 درجه سانتي‌گراد) بود. براي ايجاد مكش اسمزي در محيط پرايمينگ و همچنين محيط جوانه‌زني از PEG6000 استفاده شد. با پيشرفت تنش خشكي، صفاتي نظير درصد و سرعت جوانه‌زني، وزن تر و خشك گياهچه، طول گياهچه و شاخص بنيه كاهش يافت، اما تعداد ريشه فرعي تا تنش 4- بار افزايش و پس از آن كاهش يافت. هيدرو و اسموپرايمينگ، كيفيت بذر را بهبود بخشيدند. اثر متقابل تنش خشكي و پتانسيل اسمزي محلول پرايمينگ بر درصد و سرعت جوانه‌زني، وزن خشك گياهچه، تعداد ريشه فرعي و شاخص بنيه معني‌دار بود. تيمار هيدروپرايمينگ در دماي °C15 بيشترين اثر مثبت را بر درصد و سرعت جوانه‌زني، وزن خشك گياهچه، تعداد ريشه فرعي و شاخص بنيه در شرايط بدون تنش و تنش 4- بار داشت، درحالي‌كه در شرايط تنش 8- بار، تيمار اسموپرايمينگ 4- بار در دماي °C15 توانست بيشترين اثر مثبت را بر سرعت جوانه‌زني و شاخص بنيه داشته باشد. طويل‌ترين ريشه‌ها در شرايط تنش و بدون تنش خشكي از بذرهاي اسموپرايم شده (در 8- بار و دماي °C25) بدست آمدند. تيمارهاي اسموپرايم به‌طور بارزي طول گياهچه و تعداد ريشه فرعي را افزايش دادند. به‌استثناي صفت تعداد ريشه كه تحت تاثير دماي پرايمينگ قرار نگرفت، اغلب صفات مورد بررسي، در بذرهايي كه در دماي پايين‌تري (°C15) پرايم شده بودند وضعيت بهتري داشتند.

Satureja khuzistanica Jamzad. belongs to the family labiateae of which several species are growing in different regions of Iran. Germination is one of the important growth stages in plant life cycle that usually is affected and disturbed by unfavorable conditions. Drought stress is considered as an important unfavorable factor for a main part of Iran. Seed priming is a technique to improve seed quality for stress conditions. The study was performed in a factorial experiment based on a completely randomized design with three replications and three factors. The first factor consisted of three levels of moisture stress (0, -4 and -8 bar), the second factor was osmopriming (0, -4 and -8 bar) and the third factor consisted of two levels of priming temperature (15 and 25 °C). PEG6000 was used to induce osmotic stress in priming and germination medium. Germination percentage and rate, seedling fresh and dry weights, seedling length and vigor index decreased by increasing drought stress, while the number of root increased up to -4 bars and then decreased. Hydro and osmopriming could improve the seed quality. Interaction effect of drought and osmotic potential of priming was significant for germination percentage and rate, seedling dry weight, number of root and vigor index. The seeds hydroprimed at 15°C had the highest germination percentage and rate, vigor index, seedling dry weight and number of roots under control (0 bar) and mid stress (-4 bar) conditions, while the highest germination rate and vigor index were recorded for the seeds primed at -4 bar and 15°C under severe drought condition (-8 bar). The longest roots were obtained at osmopriming at -8 bars and 25°C in control and drought conditions. All traits were affected by priming temperature, except the number of root, as most of the traits primed at 15°C showed a better condition.