امكان استفاده از بذور گياهان دارويي در محيط كشت بافت و تعيين شرايط بهينه كاربرد آنها به عنوان عامل ژله ايي كننده جايگزين آگار

Investigate the possibility of using medicinal plant’s seeds substitute for agar gel in plant tissue culture and determine the optimal practical conditions of them

مقدمه و هدف: آگار، يكي از مشتقات نوعي جلبك دريايي است، كه به عنوان ماده ي مولد ژل در اكثر محيط هاي كشت استفاده مي شود. با وجود آن كه يك محصول طبيعي و گياهي است اما فرآوري آن، هزينه بر است. در طبيعت جايگزين هاي ديگري براي آگار وجود دارد. روش تحقيق: لذا به منظور بررسي امكان جايگزيني آگار با ديگر تركيبات دارويي ارزان قيمت، آزمايشي در دو مرحله در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در پژوهشكده بيوتكنولوژي ناحيه مركز انجام شد. نخست آزمايشي با استفاده از بذور چهار نمونه گياه دارويي بذرك، بالنگو، اسفرزه و شاهي به عنوان عامل ژله ايي كننده محيط كشت در مقايسه با شاهد آگار ترتيب داده شد. بذور اين 4 گياه با قابليت توليد موسيلاژ، به جاي آگار در مقادير 1، 2، 3، 4 و 5 گرم بذر در 30 ميلي ليتر محيط كشت مايع به محيط كشت بافت اضافه شد و صفاتي نظير درصد ريزنمونه هاي رشد يافته، طول گياهچه، تعداد شاخه هاي فرعي، تعداد برگ و طول ميان گره ريز نمونه هاي گياه استويا در اين محيط، مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج و بحث: اسفرزه بهتر از ساير بذور توانست شرايط رشد را براي ريزنمونه ها فراهم كند. در مرحله دوم به منظور تعيين مقدار بهينه كاربرد اين بذر، مقادير 1، 2، 3، 4و 5 گرم بذر اسفرزه با حضور و عدم حضور زغال فعال به محيط كشت اضافه شد، در تيمار شاهد از آگار استفاده شد. نتايج نشان داد كه استفاده از يك گرم بذر گياه اسفرزه با حضور زغال فعال در صفات طول گياهچه، تعداد برگ، طول ميان گره، طول درازترين ريشه و وزن خشك گياهچه اختلاف بسيار معني داري را با ساير تيمارها ايجاد كرد. توصيه هاي كاربردي: با توجه به نتايج حاصل از تحقيق حاضر مي توان تا حدودي بذر اسفرزه را به دليل داشتن موسيلاژ به عنوان جايگزين آگار جهت ژله اي شدن محيط كشت پيشنهاد كرد.

Background & Aim: Investigating the possibility of using medicinal plant’s seeds substitute for agar gel in plant tissue culture and determining the optimal practical conditions of them is the aim of this study. Experimental: In order to study the new gelling agents for using in plant tissue culture, we designed a tow part experiment by means of the seeds of medicinal plants such as Linum usitatissimum L., Citrus medica L., Lepidium sativum L. and Plantago ovata Forssk. These Experiments were carried out at the Tissue Culture Lab of the Agricultural Biotechnology Research Institute of Iran, in 2010. Each experiment was conducted as a completely randomized design with three replications. In first experiment, we were cultured explants of Stevia rubiana on prepared MS medium with different concentrations of four kinds of seeds (1, 2, 3, 4 and 5 g) instead of agar and control (use of agar with no seed). Second experiment was carried out to assess the best amount of Planta ovata’s seed in prepared standard MS medium. Results & Discussion: The highest value for all investigated factors was observed with Planta ovata. The results showed that 1 g of Planta ovata’s seed + charcoal is the best treatment for growing all parameters in Stevia explants, and it might be a good advice to use of Planta ovata’s seeds instead of agar in near future. Industrial and practical recommendations: According to the findings of this study, using Planta ovata’s seed can be recommended because of having mucilage as an alternative agar for gelling in plant tissue culture.