جايگاه تاريخ اقتصادي- اجتماعي در روش شناسي تدوين الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت

On the Role of the Socio-Economic History in the Methodology of the Islamic-Iranian Progress Model

تدوين الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت تلاشي هدفمند براي ساختن تمدني برآمده از هويت اسلامي- ايراني است. مقاله حاضر در تلاش است تا نشان دهد تدوين الگوي مذكور بدون مراجعه گسترده به تاريخ اقتصادي- اجتماعي بشر پر ايراد خواهد بود. اين امر بيش از هر چيز از اهميت معرفتي و روش شناختي تاريخ در شناخت قواعد و اسلوب هاي حاكم بر حركت اقتصاد در جوامع گوناگون نشات مي گيرد. مطالعه تاريخ از زاويه ديگري نيز براي ما حايز اهميت است. مطالعه تاريخ بومي ما به ويژه تاريخ تمدن اسلامي نه تنها امكان تحقق الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت را تاييد مي كند بلكه در سينه خود مملو از درس-هايي است كه مي تواند در شكل دادن آينده ما مفيد باشد. مسلمانان در فاصله قرن هاي سوم تا پنجم هجري قمري توانستند به سطحي از شكوفايي و رونق اقتصادي برسند كه ملل اروپايي تنها پس از چند قرن تلاش و كوشش به آن دست يافتند. اگر چه بخش مهمي از سازوكارها و ابعاد اقتصادي- اجتماعي تاريخ تمدن اسلامي همچنان مغفول و ناشناخته مانده است اما آنچه بيش از همه مورد نياز است به كارگيري رويكردي مناسب براي استخراج و تفسير ميراث تاريخي مسلمانان است. ما در اين پژوهش كوشيده ايم رويكرد روش شناختي مذكور را معرفي كنيم و نشان دهيم كه چگونه مي توان از اين ذخيره ارزشمند تاريخي، الگويي پويا و ارزشمند استخراج كرد. چنانكه از مجموع استدلالات مقاله بر مي-آيد تدوين الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت نيازمند تحول در روش شناسي مطالعات اقتصادي، استفاده بيشتر از روش تاريخي و به كارگيري رويكرد نهادي به تاريخ تمدن اسلامي- ايراني است.

The preparation of "the Islamic-Iranian Progress Model" is a purposeful effort to build a civilization based on the Islamic-Iranian identity. This paper has tried to show that this model could not be developed without reference to the wider socio-economic history especially the history of Islamic-Iranian civilization. It is based on the fact that no one can understand the patterns that rule different communities without referring to history. Muslims from third to fifth Islamic centuries reached a level of economic prosperity that European nations only achieved after some centuries. In this study we attempt to introduce this approach and show how to extract a valuable and dynamic progress model from historical valuable stocks. The results of this paper show that the preparation of the Islamic-Iranian Progress Model needs a change in the method of economic studies, the use of historical methods and applying the institutional approach to the history of Islamic-Iranian civilization.