تجزيه و تحليل عامل‌هاي موثر بر عملكرد دانه و گزينش ژنوتيپ‌هاي برتر

An analysis of the factors that influence grain yield and other attributes and selection of improvement genotypesin 20 lines of grain sorghum

به منظور مطالعه تجزيه و تحليل چند متغيره و تجزيه به عامل‌ها براي دستيابي ارتباط برخي از صفات كمي با عملكرد دانه و انتخاب ژنوتيپ‌هاي برتر، بيست لاين سورگوم دانه‌اي حاصل از طرح‌هاي كراسينگ بلوك به همراه شاهد در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در مركز تحقيقات كشاورزي بلوچستان در سال زراعي 90-1389 مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه بين ژتوتيپ‌ها براي ميانگين مربعات اكثر صفات به جز روز تا جوانه‌زني و تعداد برگ تفاوت معني‌داري وجود داشت. رگرسيون چند متغيره خطي نشان داد كه در محيط مساعد (عدم وجود تنش شديد خشكي و دما) اثر مستقيم وزن هزار دانه و طول خوشه برعملكرد دانه مثبت بود (به ترتيب 156/0 و 877/0). بنابراين وزن هزار دانه و طول خوشه مهمترين جز عملكرد دانه در سورگوم محسوب شده و افزايش عملكرد دانه از طريق گزينش براي آن امكان پذير است. بر اساس نتايج تجزيه كلاستر، ژنوتيپ ها به دو گروه دسته‌بندي شدند. با انجام تجزيه به عامل‌ها از طريق استخراج ريشه‌هاي راكد، چهار عامل در مجموع 56/83 درصد تغييرات داده ها را توجيه كردند. نتايج حاصل از بررسي ضرايب عاملي، اهميت صفات وزن هزار دانه، طول خوشه و صفات مربوط به خصوصيات رويشي (روز تا گلدهي، تعداد برگ و روز تا جوانه‌زني) در گزينش ژنوتيپ‌ها را نشان داد. در مجموع از اين آزمايش ژنوتيپ‌هاي KGS1، KGS4، KGS6، KGS8، KGS12، KGS13 و KGS17 با توجه به عملكرد دانه بالاتر از شاهد و همچنين برتري نسبي در طول خوشه و وزن هزار دانه، به عنوان ارقام برتر براي انجام آزمايشات تكميلي پايداري انتخاب شدند. واژگان كليدي: تجزيه به عامل ها، تجزيه تحليل چند متغيره، سورگوم دانه‌اي، عملكرد دانه

In order to assess of multiple analyses and factor analyses in grain sorghum genotypes to study of relationship between quantitative traits with grain yield and selected superior genotypes, 20 genotypes (two genotypes as check) were evaluated in a randomized complete block design with four replications in the field. ANOVA indicated significant differences among genotypes for traits (except days to germination and number of leaf). The results of multiple linear regressions showed that the direct effect of 1000 kernel weight and length of peduncle on grain yield was positive (0.156 and 0.877 respectively). These results indicated that it is possible to increase grain yield by change in other traits. Cluster analyses classified the genotypes in 2 classes. Base on factor analysis via principle component, 4 factors explain 83.56% of data total variance. Also factor analysis showed 1000 kernel weight and length of panicle and relevant traits to growth (days to heading, number of leaf and days to germination) were important for selection of appropriate genotypes. For appropriate grain yield, genotypes number 1, 4, 6, 8, 12, 13 and 17 had higher grain yield, as compared with check and superiority in some traits such as 1000 kernel weight and length of panicle they selected as superior genotypes to continue experiment in stability studies. Key words: Factor analysis, Grain sorghum, Grain yield, Multiple analysis