حضور كهن الگوها در نگارگري ايراني (مورد مطالعه: نور، سايه، رنگ)

Presence of archetypes in Iranian painting: (case study: light, shadow, color)

نگارگري ايراني هنري است كه انديشه هاي فكري آن ريشه در گذشته هاي دور داشته و سه ويژگي شاخص آن يعني نوراني بودن، رنگين بودن و عدم حضور سايه بر اساس تفكري ازلي و كهن شكل گرفته و همواره تكرار شده است. اين نكات را مي توان مطابق با انديشه ي كهن الگويي يونگ دانست و بر آن اساس تحليل كرد. نتايج مطالعات نشان مي دهند كه نور يا به قول سهروردي "نورالانوار"، محور انديشه ي ايرانيان از گذشته هاي بسيار دور بوده و در زمان هاي مختلف با دين، آيين و مذهب رايج همراه شده است. انديشه ي نوراني، رنگ هاي نوري شفاف و بدون كدورت را به دنبال داشت كه در نگارگري ايراني نمود و تجسم مي يابد و سايه در آن به عنوان بخش پست و وجه غريزي و حيواني نفس انسان حذف گرديده است. نگرش الگويي از سويي ريشه در اسطوره و ادبيات و از سوي ديگر، ريشه در دين، مذهب و آيين داشته است و حكما و انديشه وران به تبيين آن پرداخته اند و اثرات آن در نگارگري ايراني- اسلامي مشهود مي باشد، اگر چه در آرا حكما آشكارا به مبحث نگارگري پرداخته نشده است. از منظر تحليل كهن الگويي خلاقيت در نگارگري بسيار آرام اتفاق مي افتد. يعني هر نگاره، عناصر پيشين عرفان، حكمت، نگارگري ها و سنت هاي تصويري را تكرار مي كند و از سويي هم اثري بي همتا است. پژوهش حاضر به منظور بررسي سه انگاره ي نور، رنگ و سايه در نگارگري ايراني انجام گرديده و در اين راستا از روش تحليلي_ توصيفي استفاده شده است. داده هاي ضروري تحقيق با استفاده از مطالعات كتابخانه اي به دست آمده است.

Iranian painting is an art that gained its thought roots from a distant past and its three prominent features, that is being illuminated; being colored and absence of shadow had been formed based on an eternal thinking and repeated always. We can know these features according to archetypal thinking method of C.G.Jung and analyses them based on this method, because Young had considered oriental culture in making this theory. Present study has been done in order to study three archetypes in Iranian painting, that is: light, color and shadow and in this regard we choose an analytical-descriptive method and use library study. The most important results mentioned in this study indicate that: light or as Sohrwardi said, Nor-al-Anwar, had been the axis of Iranian thought from the distant past and in different times had been get a longer with ritual and current religion, and philosophers tried to explain relationship between light and God (Wajeb-Al-Wojod). Illuminated thought, followed by illuminated and transparent color, colors that had visualization in Iranian painting and shadow as the instinctive and animal aspect of human has been eliminated. Archetypal attitude in one aspect has root in mythology and literature and on the other hand in ritual and religion, and philosophers and thinkers explain it and also its effect on Iranian and Islamic painting is evident, also these philosophies don’t speak about painting obviously. In archetypal analysis view, creativity in painting form very slowly, that is any painting, repeats previous elements of mysticism, philosophy, painting and pictorial traditions and on the other hand is a unique work.