تفاوت بينايان و نابينايان در روش هاي مقوله بندي مفاهيم شناختي

Dissimilarities in cognitive concepts-categorization methods amongst blind and sighted students

هدف: "مقوله بندي مفاهيم ذهني" يكي از اساسي ترين بخش هاي سازنده زبان و شناخت انسان است. هدف پژوهش حاضرپاسخ به اين سوال است كه آيا روش هاي مقوله بندي شناختي در كودكان گروه نابينا-كم بينا در قياس با بينايان متفاوت است؟ روش: جامعه آماري اين پژوهش را دو گروه دانش‌آموزان نابينا-كم بينا و بيناي استان هاي قم و يزد تشكيل مي دادند و روش نمونه‌گيري آن هدفمند با روش همتايابي از جامعه آماري فوق بود. ابتدا گروه نابينايان و در مرحله بعد افراد بينا، كه به روش همتايابي فردي از نظر عواملي مثل سطح طبقاتي، شغل و تحصيلات والدين، محل سكونت و موقعيت اقتصادي متناسب با گروه نابينا-كم بينا در نظر گرفته شده بودند، انتخاب شدند. تعداد افراد گروه نمونه، 160 دانش آموز پايه هاي اول تا پنجم دبستان بود كه 96 نفرشان بينا، 24 نفر كم بينا و 40 نفر نابينا بودند. يافته ها: نتايج كه به دو صورت كمي (مجذوركا و كراسكال واليس) و كيفي بررسي شده بود، حاكي از بيشتر بودن ميانگين رتبه دانش آموزان گروه بينا در روش هاي مقوله بندي مفاهيم شناختي در مقايسه با همتايانشان بود. نتايج نشان داد كه كودكان بينا در مقايسه با همتايان نابينا و كم-بيناي خود در روش هاي مقوله بندي براساس خصيصه تعريف‌كننده، نمونه نمايان (خصيصه ويژه اي) و خصيصه پايه معنا تفاوت‌هاي معنادار دارند. اين نتايج به اين نكته اشاره داشت كه كودكان گروه بينا به بهترين، تمايز دهنده ترين و اصلي ترين ويژگي هاي مقوله ها اشاره كرده اند. در واقع، به تعبير راش، ويژگي-هاي افراد بينا نسبت به ويژگي‌هاي همتايان خود اعتبار رهنمود بيشتري نشان داد. نتايج تحليل هاي كيفي نيز حاكي از آن بود كه تنوع ويژگي‌هاي اشاره شده براي مقوله ها در افراد گروه بينا در مقايسه با نابينا و كم بينا بسيار بيشتر بوده است. افراد گروه بينا علاوه بر ويژگي هاي اصلي و تمايزدهنده مربوط به مقوله‌هاي مختلف به ويژگي هاي فرعي نيز اشاره داشتند. نتيجه گيري: توجه به نوع پاسخ هاي متنوع افراد گروه بينا نشان مي‌دهد كه آگاهي اين دانش آموزان از ويژگي-هاي مقوله هابيشتر از همتايانشان است، در حالي كه افراد گروه افراد نابينا و كم بينا گفتار قالبي يا كليشه اي دارند و گويا صرفاٌ بر اساس آموخته هاي خود از كتاب هاي درسي يا آنچه از طريق ساير سيستم هاي ادراكي فهميده اند مطالبي را بيان مي‌كنند. پژوهشگران در تبيين يافته هاي فوق به موارد ديگري همچون محدوديت در نقشه اطلاعات شناختي، ضعف در به خاطر آوردن بيش از يك الگو در يك زمان و فقدان تجربه مستقيم اشاره كرده‌اند.

Introduction: Categorization of concepts is one of the most basic productivefunctions ofhuman language and cognition. The present research intended to explore whether cognitive categorization methods in blind and semi- blind students differs from their sighted peers. Method: Two groups of blind, semi-blind as well as sighted students were recruited in the current research. Subjects were chosen from the two provinces of Qom and Yazd.The sampling method from the mentioned population was purposive and specifically matched. Based on the matched pair sampling method, subjects of the blind students group were selectedbefore the sighted students group.Students from the sighted group were matched with the blind and semi-blind groupsforsocialfactors, educationalstatus, parents’ occupation and education, residence and economic status. All hundred and sixty students were studying in primary school (preschool to the fifth grade). Ninety six, twenty four and forty of these students were sighted, semi- blind and blind, respectively. Results: Results were analyzed via quantitatively and qualitatively methods. Analysis of the results revealeda higher mean rank of sighted student group in cognitive categorization methods compared to their blind peers. Results showed that the sighted children were significantly different with regard to their applied cognitive concepts-categorization methods based on defining features, prototypes (characteristic features) and theory-based view of meanings compared to their blind peers. These results highlight the fact that sighted students pointed to the main and the most distinctive features of categories. Features mentioned by the sighted group hada higher cue validity compared to that of the blind group. Moreover, results from the qualitative analysis declared that features mentioned by the sighted groups were of a more diverse type as compared to those by of blind groups. Students of the sighted group considered the main and most distinctive features of categories as well as their subsidiary features. Conclusion: the type of diverse replies from the sighted group demonstrated that while the blind and semi-blind group students predominantly used astereotyped speech, their sighted peers were more aware of the features of different categories. It seems that their knowledge of different categories is based on what they learned from their school lessons or what they perceived by other perceptual systems. Above findings may be also attributed to determinant factors such as limited cognitive map data, weakness in recalling more than one pattern at a time, and the lack of direct experience.