معناشناسي الفاظ قرآن در تفسير مجمع البيان

Semantics of Quranic Terms in Majma-ol-Bayan

معناشناسي واژه‌هاي قرآن يكي از اساسي‌ترين پايه‌هاي فهم و تفسير دقيق قرآن است. دست‌يابي به معناي يك واژه در قرآن از ريشه‌شناسي آغاز مي‌شود و پس از بررسي سير تطور آن، مفهوم واژه در حوزه معنايي خاصي كه در آن قرار گرفته، روشن مي‌شود. اما صِرف بررسي لغت براي تعيين مقصود قرآن كافي نيست چرا كه معناي دقيق واژه، تنها در بافت خود قابل توصيف خواهد بود، لذا توجه به بافت زباني و موقعيتي در تبيين معناي آيات از اهميت خاصي برخوردار است. طبرسي به عنوان يكي از برجسته‌ترين مفسران شيعه در تفسير جز 27 مجمع البيان، براي ريشه‌شناسي الفاظ قرآن از راه كارهايي چون ريشه‌يابي واژه‌ها، مبدا اشتقاق، صرف شناسي و كاربرد الفاظ نزد عرب استفاده كرده و در مواردي سير تطور آن واژه را مورد توجه قرار داده است. در اين ميان گرچه مفسر در معناشناسي الفاظ قرآن به رويكرد ريشه شناسي توجه داشته، اما از تاثير مهم بافت غافل نبوده و با توجه به بافت زباني و موقعيتي و قراين حالي و مقالي درصدد تبيين معناي آيات برآمده است. در اين مقاله تلاش شده است تا با تبيين علم معناشناسي و زيرشاخه‌هاي آن، كاربرد فنون اين علم در تفسير مجمع البيان را بررسي كرده و ديدگاه طبرسي در اين خصوص را بيان كنيم.

Semantics of Quranic terms is one of the pillars of accurate comprehension and interpretation of the Quran. To grasp the meaning of a Quranic term a mere definition does not suffice and it requires knowledge of etymology which can provide its historical background and contextual occurrence. Tabrasi, a distinguished Shiite exegete, in his interpretation of Section 27 of Majma-ol-Bayan, undertook an etymological study by analyzing derivations, syntax and word usage among Arabs, and at times the words’ evolutionary progression. In spite of attending to the etymology, he didn’t overlook the high importance of context and circumstantial and discourse-based evidence to interpret the holy Verses of the Quran. The article is to offer an explanation of semantics and its sub-categories plus its function in Majma-ol-Bayan , An Interpretation, and Tabrasi’s view about the issue.